- Rus hərbçilər Ermənistan-İran sərhədinini TƏRK ETDİLƏR
- Qroznıdakı dispetçer azərbaycanlı imiş - Əli İdrisov istintaqa CƏLB OLUNDU
- ŞOK - Köpəkbalığı Avropa Komissiyasının rəsmisini öldürdü
- Parasetamol .... – Həyat üçün təhlükəlidir
- Təyyarəmizi bu ŞƏXS VURDURUB - qəza ilə bağlı SENSASİON ETİRAF - keçmiş futbolçu…
RUS ORDUSU BAKIDA (28 İYUL 1723-CÜ İL)
Müstəqil araşdırmaçı Aydın Kazımov yazır
Üç yüz il əvvəl, 1723-cü ilin iyul ayında general-mayor Matyuşkinin komandanlığı ilə rus ordusu dörd polkla dənizdən daxil olaraq Bakını işğal etdi.
XVII əsrin sonu XVIII əsrin əvvəllərində bu ərazilərdə qüdrətli Azərbaycan Səfəvilər dövləti yerləşirdi.
Mən Rusiya səlnaməçisi S.M.Solovyovun 1989-cu ildə çap edilmiş “Rusiya tarixi barədə” və digər çap edilmiş nəşrlərdən istifadə edərək araşdırma apardım. Məlum oldu ki, hələ yarandığı dövrün ilk vaxtlarında, 944-cü ildə Rusiya Azərbaycana Bərdəyə hücum edərək burada kütləvi qırğınlar törətmiş və yerli əhalini qarət etmişdi.
XVII əsrin 50-60-cı illərində rus kazakları İvan Kondirevin başçılığı ilə burada qarətlər törətmiş, əraziləri viran qoymuşlar.
1668-ci ildə isə rus kazakları Stepan Razinin başçılığı ilə iki minlik dəstə ilə Dərbəndə və sonradan Bakıya daxil olur. Onlar bütün sahil boyu əraziləri zəbt və qarət edir. Əhalinin bir hissəsini isə əsir götürürlər. Bu dövrdə artıq Rusiya qüdrətli dövlətə çevrilmişdi. 1721-ci ildə orada imperiya yaradılır. Rus çarı I Pyotr təxminən əlli il sonra Razinin yolu ilə hərəkət etmək qərarına gəlir. Bu dövrdə Fars adlanan dövləti Səfəvilər sülaləsindən olan Hüseyn Şah (1694-1722-ci illər) idarə edirdi.
1722-ci ildə burada əfqanlar şaha qarşı üsyan edərək onu əsir götürürlər. Səfəvi hakimiyyətinin zəifləməsindən istifadə edən Osmanlı imperiyası öz qoşunlarını Cənubi Qafqaza yeritdi. Osmanlılar tərəfindən bütün Cənubi Qafqazın tutulması təhlükəsi I Pyotru Bakını işğal etməyə tələsdirdi.
Rusiya hakimiyyətsiz dövlətin vəziyyətindən istifadə edərək ordusunu bu ərazilərə daxil etməyə başlayır. Rus ordusu Həştərxanda cəmləşir. Pyotr işlərlə özü tanış olmaq qərarına gəlir. Çar I Pyotr ordusunun bir hissəsini Gilana yola salır. 18 iyul 1722-ci ildə isə I Pyotr və Yekaterina gəmilərlə Xəzər dənizinə daxil olurlar. Piyada ordu isə digər gəmilərlə onları müşayiət edir. Süvari ordu isə Xəzərsahili ərazilərlə hərəkət edərək, kumıkların ərazisi Tarok qalasını tutaraq, Azərbaycanın Dərbənd şəhərinə yaxınlaşır.
16 avqustda rus ordusu Dərbəndə yürüş edir. Sultan Mahmud ruslara müqavimət göstərir. Lakin onun paytaxtı Utemiş ruslar tərəfindən yerlə-yeksan olunur, nəticədə Dərbənd ruslara müqavimətsiz təslim olur.
Taroku və Dərbəndi əldə edən ruslar Bakı istiqamətində hərəkət edirlər, onlar Bakını müqavimətsiz əldə edəcəkləri qənaətinə gəlirlər. Rus ordusunun gəmiləri tələskənliklə hazırlandığından tam hazır deyildi və pis vəziyyətdə idilər. Rus ordusunu təmin edən unla yüklənmiş 12 gəmi və sonradan göndərilmiş 30 ərzaqla yüklənmiş gəmilərin dənizdə üzmələri çətinləşir. Pyotr vəziyyətlə əlaqədar hərbi şura çağırır və ərzaq çatışmazlığı ilə əlaqədar Bakıya daxil olma missiyasının dayandırılması qərarını verir. O bir qarnizonu Dərbənddə saxlatdırır, özü isə geri Həştərxana qayıdır. Beləliklə, 1722-ci ildə I Pyotr Bakıya daxil ola bilmir və buranı işğal etmək mümkün olmur.
1722-ci ilin noyabr ayında polkovnik Şirov müttəfiqlik adı ilə Rəştə daxil olur.
Bakının dənizdən mühasirəsi 1723-cü ilin iyulunda başladı. 4 günlük güclü bombardmandan sonra bakılılar təslim oldular. İyulun 28-də Bakı qarnizonunun rəisi Dərgah Qulubəy təslim olduqlarını elan etdi.
1723-cü ilin iyul ayında general-mayor Matyuşkinin komandanlığı ilə rus ordusu dörd polkla dəniz vasitəsi ilə Bakıya daxil olur və buranı zəbt edir. Buranı zəbt edən Matyuşkin knyaz Baryatinskini komendant təyin edərək Həştərxana qayıdır. I Pyotr bundan çox sevinir, türklərin Xəzərətrafı ərazilərə daxil olmasının qarşısının alınması münasibəti ilə ona öz minnətdarlığını bildirir. Matyuşkinə general-leytanant rütbəsi verilir.
Fars dövləti bu vəziyyətlə barışır, 12 sentyabr 1723-cü ildə isə müqavilə bağlanır və Xəzərsahili ərazilər Gilan, Mazandaran, Astarabad, Bakı, Dərbənd Rusiyanın nəzarətinə keçir.
Zəbt etdikləri əyalətlərdə möhkəmlənmək məqsədi ilə illər əvvəl ermənilərin müraciətlərini nəzərə alan Pyotr müsəlman əhalsinin sayının azaldılmasını, xristianların, əsasən də ermənilərin buraya köçürülməsində görürdü.
Bu dövrdə Türkiyə Rusiyanın işğalı ilə barışmır və Təhmasib ilə Rusiyanın bağladığı müqaviləni qeyri-qanuni hesab edərək, bütün ərazilərin Türkiyəyə keçməsini tələb edirdi.
Türkiyə 1724-cü ildə qeyd edilən məsələ barədə diplomatik danışıqlar aparırdı və Rusiyaya müharibə elan etməsə də, müharibəyə hazırlaşırdı.
31 mart 1725-ci ildə I Pyotr vəfat edir.
Sonralar Rusiya-Türkiyə münasibətlərinin gərginləşməsi ilə əlaqədar Pyotrun qardaşı qızı olan çar Anna İvanovnanın (1730-1740-cı illər) hakimiyyəti dövründə zəbt edilmiş Xəzərsahili ərazilər Rəşt müqaviləsi (1732-ci il) və Gəncə razılaşmalarına (1735-ci il) əsasən Rusiya tərəfindən geri qaytarılır.
Cəmi 12 il sonra 1747-ci ildə Nadir şahın ölümündən sonra, onun imperiyası dağılır və Azərbaycanda 20-dək xanlıqlar və bir neçə sultanlıq yaranır.
XVIII əsrin sonunda Azərbaycan sülaləsi olan Qacarlar (1796-1925-ci illər) hakimiyyətə gələrək xanlıqları mərkəzi hakimiyyətə tabe etmək niyyətində olmuşlar. Lakin buna nail ola bilmirlər. Rusiya-İran mühasibəsi nəticələrinə görə bağlanmış Gülüstan (1813) və Türkmənçay (1828) müqavilələrinə əsasən Azərbaycan iki imperiya arasında bölüşdürülür. Şimali Azərbaycan Rusiyaya, Cənubi Azərbaycan isə qacarların idarə etdiyi İran şahlığına qatılır.
Rusiya azərbaycanlılara qarşı məkrli siyasətini davam etdirir. Rusiya-İran (1826-1828-ci illər) və Rusiya-Türkiyə (1828-1829-cu illər) müharibələrinin gedişində, həm də sonralar ruslar İran və Türkiyədən erməniləri Azərbaycana köçürürlər.
Elçin Əhmədovun “Ermənistanın Azərbaycana təcavüzü” nəşrində bu barədə geniş məlumat verilir. Burada bildirirlir ki, təkcə 1828-1830-cu illər ruslar Qarabağın dağlıq hissəsinə 200 min, 1877-1879-cu illərdə Cənubi Qafqaza 85 min, 1896-1908-ci illərdə isə bu regiona 400 min ermənini köçürmüşlər. Elə bunun nəticəsində XX əsrin əvvəllərində və sonunda silahlanmış ermənilər azərbaycanlılara qarşı soyqırım həyata keçirirlər. 1918-ci ilin mart ayında on minlərlə günahsız azərbaycanlı vəhşicəsinə qətlə yetirilir.
Nəhayət, 1918-ci ilin may ayının 28-də Azərbaycanda Xalq Cumhuriyyəi müstəqil dövlət yaradılır, erməni təcavüzünün qarşısı alınır. Lakin 1920-ci ilin aprel ayında Azərbaycan bir daha işğala məruz qalır.
Sovet dövründə 1990-cı ilin 20 yanvar tarixində Bakıya rus ordusu yeridilir və burada kütləvi qırğınlar törədilir.
1991-ci ildə isə Cumhuriyyətin varisi kimi Azərbaycan öz müstəqilliyini bərpa edir.
1992-1993-cü illərdə erməni silahlı birləşmələri Azərbaycanın ərazilərinin bir hissəsini müvəqqəti olaraq işğal edir.
Nəhayət, 2020-ci ilin oktyabr-noyabr aylarında şanlı Azərbaycan Ordusu ermənilər tərəfindən işğal edilmiş ərazilərimizi azad edərək Respublikanın ərazi bütövlüyünü təmin etdi.
- Azərbaycanın xanım Milli Qəhrəmanları: Onlar neçə nəfərdi? - ADLAR
30 dekabr 2024 13:31
- Sabah Bakıda atəşfəşanlıq olacaq
30 dekabr 2024 12:43
- Vergi Xidməti bu şirkətdən 1,4 milyon manata ofis icarəyə götürüb
28 dekabr 2024 19:23
- İlham Əliyev xüsusi təyinatlı nəqliyyat vasitələri ilə tanış oldu (FOTO)
28 dekabr 2024 11:29
- Eks-Deputat öldü
25 dekabr 2024 18:17
- Oğlan sosial şəbəkədə tanış olduğu qızdan tələb etdi: o, evdən qaçdı, ailəsi... – ŞOK
24 dekabr 2024 20:13
- Səhiyyə Nazirliyindəki həbslərin SENSASİON TƏFƏRRÜATLARI – 8 saat cərrahiyyə stolunda qaldım
24 dekabr 2024 18:04
- Putin - Tramp görüşü Bakıda keçirilə bilər - SON DƏQİQƏ!
24 dekabr 2024 11:41
- Prezidentin doğum günüdür
24 dekabr 2024 00:08
- İrfan Sapmaz Heydər Əliyev və Elçibəylə gizli söhbətlərini ABŞ -da yayınlamağa başladı
23 dekabr 2024 12:00
- Rus hərbçilər Ermənistan-İran sərhədinini TƏRK ETDİLƏR
30 dekabr 18:51
- Qroznıdakı dispetçer azərbaycanlı imiş - Əli İdrisov istintaqa CƏLB OLUNDU
30 dekabr 18:31
- ŞOK - Köpəkbalığı Avropa Komissiyasının rəsmisini öldürdü
30 dekabr 18:12
- Parasetamol .... – Həyat üçün təhlükəlidir
30 dekabr 17:27
- Təyyarəmizi bu ŞƏXS VURDURUB - qəza ilə bağlı SENSASİON ETİRAF - keçmiş futbolçu…
30 dekabr 16:49
- Miqrasiya Əməkdaşlıq Platformasının növbəti iclası keçirilib
30 dekabr 14:40
- Azərbaycanın xanım Milli Qəhrəmanları: Onlar neçə nəfərdi? - ADLAR
30 dekabr 13:31
- Sabah Bakıda atəşfəşanlıq olacaq
30 dekabr 12:43
- TALİBAN qadınlara bunu da qadağan etdi - PƏNCƏRƏDƏN....
30 dekabr 12:09
- Anam yanıma bayrama gəlirdi, onu aeroportda çox gözlədim... - Video
30 dekabr 11:50
- Cimmi Karter öldü: 39-cu əfsanənin sonu
30 dekabr 11:04
- Qazaxıstan qara qutuları Braziliyaya göndərir: Kasım Jomart Kremlə boyun əymədi!
30 dekabr 00:20
- Türkiyə ilə Almaniya arasında -DÖNƏR KABAB- DAVASI
29 dekabr 20:42
- Putin yenidən İlham Əliyevə zəng etdi
29 dekabr 19:06
- Təyyarənin həlak olan ekipaj üzvlərinə Milli Qəhrəman adı verildi
29 dekabr 18:08
- Krediti olanlara ŞAD XƏBƏR - QARA SİYAHI YOXDUR VİDEO
29 dekabr 17:30
- Göhər Süleymanova Azərbaycana 50,6 milyon dollar gətirib
29 dekabr 17:05
- Prezident və xanımı vida mərasimində iştirak etdi - Fotolar
29 dekabr 16:37
- Direktor gecə məktəbdə ölüb- Direktor gecə məktəbdə nə edir ?
29 dekabr 16:22
- Sabiq məmurlar 1 milyonluq mənimsəmədə ittiham edilirlər
29 dekabr 15:56
- Bayram tətili başlayır: 7 GÜN İŞ OLMAYACAQ
29 dekabr 10:15
- Türkiyəli deputatlar Abdullah Öcalanla görüşdülər
29 dekabr 10:08
- Kadırov canlı yayın açdı, azərbaycanlıları TƏHDİD ETDİ
29 dekabr 09:56
- Narin cinayəti: Anası, qardaşı və əmisi ömürlük həbs cəzasına məhkum edildi
29 dekabr 09:43
- BAP ilin yekun tədbirini keçirdi
28 dekabr 21:44
- Mətbuat Şurasının İdarə Heyətinin 2024-cü ildəki son iclası keçirildi - FOTOLAR
28 dekabr 21:11
- Trampın andiçmə mərasiminə Zurabişvili dəvət olundu
28 dekabr 19:44
- Vergi Xidməti bu şirkətdən 1,4 milyon manata ofis icarəyə götürüb
28 dekabr 19:23
- NAR- ın dəstəyi ilə uşaq hüquqlarına həsr olunmuş debat forum keçirildi
28 dekabr 18:48
- Putin İlham Əliyevə zəng etdi, üzr istədi - SON DƏQİQƏ
28 dekabr 16:55