Türk dünyasını birləşdirəcək 14 HƏRF ...
Bakıda Türk Dünyası Ortaq Əlifba Komissiyasının üçüncü iclası keçirilib; Firudin Cəlilov: “Turana gedən yol ortaq əlifba ilə başlayır”
Türk Dünyası Ortaq Əlifba Komissiyasının Bakıda üçüncü iclası keçirilib. “Türk Dünyası Ortaq Əlifba Komissiyası ancaq Türk dünyası üçün əlifba yaradılması layihəsi ilə məşğuldur”. Bu fikri Türk Akademiyasının prezidenti Şahin Mustafayev Türk Dünyası Ortaq Əlifba Komissiyasının sentyabrın 9-da Bakıda keçirilən üçüncü iclasında deyib.
O, 2022-ci ilin oktyabrında Türkiyənin Bursa şəhərində keçirilən müvafiq seminarda Türk Dünyası Ortaq Əlifba Komissiyasının yaradılması qərarının Türk Dövlətləri Təşkilatına təqdim edildiyini xatırladaraq deyib: “Əsas məqsədimiz ortaq əlifba yaratmaqdır. Türk dünyasının dövlət başçıları bizdən hazır əlifba gözləyirlər”.
Ş.Mustafayevin sözlərinə görə, türk ölkələri və xalqları vahid əlifbaya keçid məsələsində artıq ciddi akademik irəliləyiş əldə ediblər, lakin siyasi qərarların qəbulu müəyyən vaxt apara bilər: “İclasda Türk dünyası ortaq əlifbasının 14 hərfi təsdiq olundu. Ümid edirik ki, tezliklə Türk dünyasının ortaq əlifbasının bütün hərfləri razılaşdırılacaq və təsdiq olunacaq”, - deyə Türk Akademiyasının prezidenti əlavə edib.
Osman Mert
Türk Dilçilik Cəmiyyətinin prezidenti Osman Mert isə qeyd edib ki, Türkiyə, Azərbaycan, Özbəkistan və Türkmənistandan sonra Qazaxıstan və Qırğızıstan da latın əlifbasına keçid edəcək: “Sovet İttifaqının dağılması ilə müstəqillik əldə etmiş türk respublikaları üçün bu gün yeni səhifə açılır. Qazaxıstanın latın əlifbasına keçməsi 2025-ci ilə qədər baş verə bilər. Eyni zanmanda bir ildən sonra Birinci Türk Qurultayının 100 illiyi tamam olacaq. Türk dünyasının ortaq əlifbası layihəsini 2026-cı ilə qədər başa çatdırmağı nəzərdə tuturuq”.
Nizami Cəfərov
Azərbaycan Atatürk Mərkəzinin direktoru Nizami Cəfərov "Amerikanın Səsi"nə bildirib ki, türk dövlətlərinin vahid əlifbasının 34 hərfdən ibarət olması razılaşdırılıb.
“Amma əlifba müstəqilliyi olan türk dövlətlərinin (6 türk dövləti) parlamentləri və dövlət başçıları tərəfindən qəbul edilməlidir”.
Onun sözlərinə görə, Türk dövlətlərinin vahid əlifbası latın qrafikasında tərtib edilir: “Yəni ümumi baza müəyyənləşdirilib, 9 sait olacaq. Hansı dövlət dilində neçə sait varsa onu qəbul edəcək. Ola bilər ki, hansısa dövlət əlifbasında daha az hərf qəbul etsin. Amma əsas prinsip budur ki, hər bir səsin eyni işarəsi olmalıdır. Yəni eyni səs bütün türk dövlətlərində eyni işarə ilə göstərilməlidir”, - o qeyd edib.
Xatırladaq ki, Türk Dünyası Ortaq Əlifba Komissiyası Türk Dövlətləri Təşkilatının təşəbbüsü ilə hər bir türk ölkəsindən dil sahəsinə məsul olan iki nümayəndənin iştirakı ilə yaradılıb. Birinci görüş 2023-cü il mayın 28-29-da Astanada, ikinci görüş 2024-cü il mayın 6-7-də Bakıda baş tutub. Komissiya TDT-nin himayəsi ilə Türk Akademiyasının nəzdində fəaliyyət göstərir.
Firudin Cəlilov
Türkoloq, sabiq təhsili naziri professor Firudin Cəlilov “Yeni Müsavat”a açıqlamasında bildirib ki, hələ 30 il əvvəl Türk dünyasının ortaq əlifbası yaradılıb və əlifba 34 hərfdən ibarət olub: “Bu bilirsiniz nəyə bənzəyir, ucqar bir kənddə həyatında velosiped görməyən bir şəxs birdən velosiped icad etmək fikrinə düşür, halbuki bütün dünyada velosiped çoxdan var. İndi Türk dünyasının ortaq əlifbasını yaradanların dünəndən xəbəri yoxdur? Məgər bilmirlər ki, 1992-ci ildən bu günə qədər Türk dünyasının ortaq əlifbasını işlədirik? Bu ortaq əlifba 1991-ci ildə İstanbulda türk ölkələrinin alimləri, professorları, akademiklərinin birlikdə qəbul etdiyi ortaq əlifbadır. O vaxt mən əlifba komissiyasının sədri olduğum üçün həmin əlifbanı Azərbaycana gətirdim və ölkənin parlamenti onu qəbul etdi. Beləliklə, 30 ildir ki, ortaq türk əlifbasını işlədirik.
Qeyd edim ki, ortaq türk əlifbasında 34 hərf var, amma biz azərbaycanlılar onun 32 hərfini işlədirik. Çünki elə qərar qəbul olundu ki, hər bir ölkə ortaq əlifbanı qəbul edir, kimin dilində neçə hərf varsa, onları ortaq əlifbadan götürür. Yəni işarələr ayrı olarsa, bir-birilərini oxuya bilməzlər. Eyni işarə eyni səsi bildirməlidir.
Məsələn, Azərbaycan dilində “w” yoxdur, lakin tatar, qırğız dilində “vu” səsi var. Onlar bu hərfi əlifbalarına saldılar, bizdə isə buna ehtiyac yoxdur. Beləliklə də bütün işarələrin sayı 34-dən yuxarı keçmir, ona görə ki, bütün türk xalqları bir-birinin dilini oxuya bilsin.
Onu da əlavə edim ki, həmin vaxt İstanbulda Türk dünyasının akademikləri, professorları 3 gün tədbirdə oturub, ortaq türk əlifbasını qəbul etmişdilər. Amma Türkiyə kimi böyük ölkə 30 ildir hələ də 3 hərfi artıra bilmir ki, ortaq əlifbaya keçə bilsin. Əlifba asan məsələ deyil. Əlifba dövlət atributudur. Beləliklə, Azərbaycanda 30 ildir ki, ortaq türk əlifbası işlədilir, bunu görməzdən gələnlər yalnız cahildirlər və 30 il əvvəlkini təkrarlayırlar. Niyə deyirlər ki, “yeni əlifba yaradırıq”? Ümumiyyətlə, ideoloji məsələlərlə məşğul olanlar ölkələrin tarixini, adət-ənənəsini, etnoqrafiyasını yaxından bilməlidirlər. Turan qurmaq asan məsələ deyil, çox ciddi prosesdir. Bununla əsl mütəxəssislər məşğul olmalıdır.
Ümumiyyətlə, türk dövlətləri birliyinin yaranması indiki ideologiya deyil. Zamanında bunu 30 il əvvəl Turqut Özen demişdi. Bildirmişdi ki, türk dövlətləri birliyini yaratmaq istəyir. O söhbətdən 2-3 gün sonra onu öldürdülər".
Firudin Cəlilov qeyd edib ki, böyük Turanın yaradılmasının müxtəlif yolları var: “Turan yoluna gedən pillələr var, həmin pillələri adım-addım keçmək lazımdır. Birinci addım ortaq əlifbadır. Yəni Turana gedən yol ortaq əlifba ilə başlayır. Biz isə bunu 30 ildən qabaq başlamışıq.
Daha sonrakı addım ortaq dərsliklər, ortaq ordu, ortaq pul vahidi və sairədir. Bir də baxıb görürsən ki, artıq Avropa Birliyi formasında Türk Dövlətləri Birliyi yaranıb. Amma bunu ağıllı, elmli, ardıcıl şəkildə həyata keçirmək lazımdır".
- Bacısının azyaşlı qızına siqaret verənə 100 manat cərimə nədir ki? - Vəkildən sərt AÇIQLAMA
15 sentyabr 2024 16:54
- Nuru Paşaya həsr olunan, Türk Dünyasının himninə çevrilən məşhur mahnı haqda İLGİNC FAKTLAR
14 sentyabr 2024 12:29
- Ərdoğan: Bəzi gənclər ölkədə türk və İslam düşmənçiliyi yayır
13 sentyabr 2024 20:45
- Türk NATO-sunu görəcəyimiz günlər elə də uzaqda deyil - Politoloq
13 sentyabr 2024 18:47
- Sirr açılır: Stalinin türk agenti - Ənvər Paşanın qatili olan ermənini o öldürübmüş
19 avqust 2024 10:44
- Atam da türkdür, anam da. Türk olmağımla fəxr edirəm- İranın yeni prezienti
6 iyul 2024 19:45
- Özünü yandıran qazi dünyasını dəyişdi - FOTOLAR
23 iyun 2024 11:57
- Azərbaycanı Naxçıvanla birləşdirəcək yoldan görüntülər (VİDEO)
7 may 2024 08:55
- Türkiyə iqtisadiyyatı Almaniya və Yaponiyanı da arxada qoyacaq
20 mart 2024 18:57
- Türk xalqlarında Novruz adətləri
20 mart 2024 17:53
- Cəbrayılda 1 MƏNZİLİN tikintisi 160 MİN MANATA başa gələcək
18 sentyabr 03:01
- Son 10 ildə azərbaycanlılar Türkiyədən 10 MİN MƏNZİL ALIB
18 sentyabr 02:41
- Azərbaycandan xarici ölkələrə 20 MİN BAŞ ƏTLİK DİRİ AT satılıb
18 sentyabr 02:08
- Bakı əhalisinin sayına görə şəhərlər arasında 208-ci yerdədir – Siyahı
18 sentyabr 02:00
- ŞOK ! Türkiyənin ERMƏNİ DEPUTATI: Zəngəzur yolu Ermənistanın sonu olacaq
18 sentyabr 01:45
- Bu gün Azərbaycanda Milli Musiqi Günüdür
18 sentyabr 01:15
- MN-in Mətbuat xidməti ləğv edildi
17 sentyabr 23:15
- Polad Bülbüloğluna Başqırdıstanın Xalq artisti adı verildi
17 sentyabr 21:44
- Gürcüstan parlamentindən vacib qərar: LGBT qadağan edildi
17 sentyabr 20:44
- Narin Güranın ölüm səbəbi məlum oldu
17 sentyabr 19:21
- Sevindik Hətəmov Hacıqabula İCRA BAŞÇISI TƏYİN OLUNDU
17 sentyabr 16:54
- Salyanın icra başçısı vəzifəsindən azad olundu, yenisi təyin edildi - SƏRƏNCAM
17 sentyabr 16:36
- Ermənistanda məktəblərdə RUS DİLİ deyil, FRANSIZ DİLİ ÖYRƏDİLƏCƏK- QƏRAR
17 sentyabr 15:50
- Rusiyada müharibəyə getmək istəməyən azərbaycanlılar: Ya GÜLLƏLƏYƏCƏKLƏR, ya da...
17 sentyabr 15:39
- Bakıda -Yüksək səsli MUSİQİYƏ görə HƏBS OLUNDU
17 sentyabr 15:21
- Bakıda LAÇIN məktəbində kütləvi dava: Şagirdlər himn yerinə söyüşə qulaq asdılar - VİDEO
17 sentyabr 14:51
- Balakəndə meşənin içində narkotik plantasiyaları tapıldı - Foto
17 sentyabr 12:44
- Şeyx Şamilin büstünü partladıb, hərbi hissəyə hücum ediblər
17 sentyabr 11:41
- Sabah Mingəçevir şəhərində SU OLMAYACAQ
17 sentyabr 11:30
- Prezident yeni səfirin etimadnaməsini qəbul etdi
17 sentyabr 11:07
- Nazir Oqtay Əsədovun xanımını işdən çıxardı
17 sentyabr 11:01
- SON DƏQİQƏ! Elman Paşayev Moskvada SAXLANILDI
17 sentyabr 10:55
- Təhqir dolu sözlər: Anar Elzanın şeirləri barədə açıqlama verməkdən qaçdı VİDEO
17 sentyabr 10:46
- ABŞ Dövlət katibi İlham Əliyevə zəng etdi
16 sentyabr 22:08
- MSK nəticələri Konstitusiya Məhkəməsinə göndərdi
16 sentyabr 21:45
- Putin Silahlı Qüvvələrin şəxsi heyətinin sayını artırdı - 2 MİLYON 389 MİN
16 sentyabr 20:06
- NAR YAŞAT Fondu ilə birgə Bilik Günü münasibətilə şəhid övladlarını təbrik etdi
16 sentyabr 19:53
- Qubadlının Mahruzlu kəndində tikilən evlər sel təhlükəsi ilə üzləşəcək - FOTOLAR
16 sentyabr 17:51
- Mehriban Əliyeva məktəblilərə uğur arzuladı
16 sentyabr 17:42
- Deputat seçilən Günay Ağamalı bağçasını bu qiymətə SATIR
16 sentyabr 17:18