- Teyyub Hüseynov: Diаsporа rəhbəri, yoxsа, “dаnа monopilsti”...?
- Ramiz Mehdiyev, güllələnmiş Afiyəddin Cəlilov, Artur Rəsizadə və Hadı Rəcəbli – 39 il əvvəl çəklimiş FOTO-da daha kimlər var?
- Mixail Saakaşvilidən ona oxunan hökmə - Münasibət
- Bakcell -Müasir Marketinqin Əsasları Azərbaycan Nəşri- nə qoşulub
- Obamadan şikayətləndi
1500 il əvvəl Roma İmperiyasının süqutu: Strateji səhvlər, iqtisadi tənəzzül...
Dünya11 dekabr 2024 15:10

1500 il əvvəl Roma İmperiyasının süqutuna səbəb olan proseslər uzun illərdir tədqiqatçıların diqqət mərkəzindədir. Son araşdırmalar göstərir ki, imperiyanın zəifləməsi, iqtisadi problemlərin və strateji səhvlərin birləşməsindən qaynaqlanıb.
Qayanrinfo bu barədə "Daily Mail"ə istinadən xəbər verir.
Ticari yolların itirilməsi və iqtisadi zəifləmə
Araşdırmalara əsasən, Roma İmperiyasının rəqibi olan Sasanilər (Farslar) ilə olan müharibələrdə edilən səhvlər Roma iqtisadiyyatının zəifləməsinə səbəb olub. Eramızdan əvvəl 54-cü ildən dən eramızın 628-ci ilinəə qədər davam edən Roma-Fars müharibələri zamanı Sasanilər Roma imperiyasının ticarət yollarını ələ keçirib. Bu, iqtisadi sistemin çökməsi və əhalinin bir hissəsinin Konstantinopola (indiki İstanbul) köçməsinə səbəb olub.
Arxeoloji araşdırmaların nəticələri
Araşdırma qrupu, Aralıq dənizində Roma İmperiyasına aid gəmilərin qalıqlarını tədqiq edib. 7-ci əsrin ikinci yarısından etibarən Roma gəmilərinin sayı yüzlərlə olduğu halda, bu dövrdən sonra 10-20-yə qədər azaldığı məlum olub. Əlavə olaraq, Türkiyə, İsrail, Tunis, Misir və Yunanıstan kimi yerlərdə Roma ticarət mallarına dair minlərlə arxeoloji tapıntılar tədqiq edilib.
İsrailin Nessana bölgəsində tapılan 16,000-dən çox saxsı qırıntıları, xüsusilə ermazının 550-700-cü illər arasında iqtisadi aktivliyin və rifahın artdığını göstərib. Tədqiqatçılar bu tapıntını Roma iqtisadiyyatının bəzi sahələrdə hələ də güclü qalmasının sübutu kimi qiymətləndirir.
Savaşlar və ticarət yollarının əldən çıxması
7-ci əsrdən sonra Roma gəmilərinin azalması Fars müharibələri və İslam fəthləri ilə əlaqələndirilir. Bu dövrdə Konstantinopol ətrafındakı ərazilərin və Aralıq dənizindəki ticarət yollarının itirilməsi Roma ticarətinə ciddi zərbə vurub.
İqlim və epidemiyaların təsiri
Əvvəlki araşdırmalarda, 543-cü ildəki vəba epidemiyası və 6-cı əsrin ortalarından etibarən güclənən iqlim dəyişikliyi də Roma İmperiyasının süqutunda mühüm amillər kimi göstərilmişdi. Lakin son araşdırmalar göstərir ki, Roma ticarəti bu dövrdə bəzi bölgələrdə aktiv qalıb.
Tarixi dərslər
Roma İmperiyasının süqutu, iqtisadi zəifləmənin, strateji səhvlərin və xarici təhlükələrin birləşməsi nəticəsində baş verib. Bu, qədim dünya tarixində ən mühüm hadisələrdən biri olaraq tədqiqatçılar üçün maraqlı bir araşdırma sahəsi olmağa davam edir.
Roma və Pers imperiyaları arasında davam edən müharibələr, xüsusilə Mesopotamiya və Şimali Suriya kimi strateji ərazilərdə nüfuz artırmaq istəyindən qaynaqlanırdı. Bu bölgələr həm sərhədin qorunması, həm də həyati ticarət yollarına çıxış baxımından böyük əhəmiyyət kəsb edirdi.
Ninova döyüşü və Roma ordusunun qələbəsi
Roma imperatoru Herakleiosun rəhbərliyi ilə Roma ordusu, Pers torpaqlarına hücum edərək onları hazırlıqsız yaxalamağa çalışdı. Bu strategiya nəticəsində Pers ordusu Ninova xarabalıqları yaxınlığında döyüşməyə məcbur edildi və Roma ordusu böyük qələbə qazandı. Lakin bu hərbi uğur Roma İmperiyasının uzunmüddətli zəifləyişini dayandıra bilmədi. Ticari yolların itirilməsi və iqtisadiyyatın çöküşü imperiyanın tarix səhnəsindən silinməsi ilə nəticələndi.
Mini buz dövrü və iqlim faktorunun təsiri
Bəzi tədqiqatçılar, 6-cı əsrdə baş verən mini buz dövrünün Roma İmperiyasının süqutunu sürətləndirdiyini irəli sürürlər. Lakin araşdırma qrupunun üzvləri Olşanetski və Kosiyns bu yanaşmanı problemli hesab edirlər. Onların fikrincə, tarixdə baş verən mühüm hadisələri yalnız iqlim dəyişikliklərinə və ya vəba kimi epidemiyalara bağlamaq səhv yanaşmadır.
Qeyd edilir iqlim dəyişikliyi və vərəm kimi faktorlar keçmişdə bəzən həddindən artıq şişirdilib.
"Keçmişdə baş vermiş hər bir mühüm hadisənin iqlim dəyişikliyi və ya epidemiya ilə əlaqələndirilməsi problemlidir. Bu yanaşma, insan fəaliyyəti nəticəsində baş verən müasir iqlim dəyişikliyinin real bir problem olmadığını müdafiə edən fikirlərə təsadüfən dəstək ola bilər", deyə Olşanetski və Kosiyns bildirib.
İqlim dəyişiklikləri ilə bağlı müasir mübahisələrə təsiri
Araşdırmaçılar bildirirlər ki, keçmişdəki iqlim dəyişikliklərinin təsirlərini şişirtmək, günümüzdə insan fəaliyyətindən qaynaqlanan iqlim dəyişikliklərinin ciddi problem olmadığı barədə yanlış fikirlərə yol aça bilər. Onlar bu tip arqumentlərin müasir iqlim müzakirələrinə mənfi təsir göstərə biləcəyini vurğulayırlar.
Son nəticə
Roma İmperiyasının zəifləməsi, strateji səhvlər, iqtisadi tənəzzül və xarici rəqiblərin güclənməsi kimi müxtəlif faktorların birləşməsi ilə izah edilir. İqlim dəyişiklikləri və epidemiyalar isə bu prosesdə yalnız məhdud bir rol oynamışdır.
Aydın
Oxşar xəbərlər
- Teyyub Hüseynov: Diаsporа rəhbəri, yoxsа, “dаnа monopilsti”...?
13 mart 2025 15:43
- Ramiz Mehdiyev, güllələnmiş Afiyəddin Cəlilov, Artur Rəsizadə və Hadı Rəcəbli – 39 il əvvəl çəklimiş FOTO-da daha kimlər var?
13 mart 2025 14:35
- İlham Əliyev Roma Papasını təbrik etdi
13 mart 2025 12:56
- Prezident İƏT-in Baş katibini qəbul etdi
12 mart 2025 20:58
- Nə qələt istəyirsən, et ! - Pezeşkiandan Trampa sərt cavab
12 mart 2025 12:19
- Şahid: Vardanyan elə bilirdi ki, Qarabağdakılara yaxşılıq edib, amma onların evini yıxıb
11 mart 2025 23:46
- Qarabağda yaşayan ermənilər Bakıda şahid qismində danışdı - Vardanyanın məhkəməsi
11 mart 2025 21:14
- Qorbaçov zınqırovdur, dövlət papağı onun başı üçün deyil - Qromıko; 40 il öncə bu gün...
11 mart 2025 18:05
- Tramp 50 günə ABŞ-ı və dünyanı batırdı - Professor Saleh Məmmədovun sərt yazısı
11 mart 2025 17:18
- Zelenski Ər-Riyadda: Vəliəhdlə görüş və…
11 mart 2025 17:12
Xəbər lenti
- Teyyub Hüseynov: Diаsporа rəhbəri, yoxsа, “dаnа monopilsti”...?
13 mart 15:43
- İlham Əliyev Bosniya və Herseqovina Rəyasət Heyətinin Sədri ilə görüşdü
13 mart 14:56
- Ramiz Mehdiyev, güllələnmiş Afiyəddin Cəlilov, Artur Rəsizadə və Hadı Rəcəbli – 39 il əvvəl çəklimiş FOTO-da daha kimlər var?
13 mart 14:35
- Veysəloğlu və Zəfər İctimai Birliyi 100-dən çox şəhid anası və xanımına iftar məclisi təşkil etdi
13 mart 13:37
- İlham Əliyev Roma Papasını təbrik etdi
13 mart 12:56
- Mixail Saakaşvilidən ona oxunan hökmə - Münasibət
13 mart 12:36
- Heydər Əliyevin qarşısında səhvlərini belə etiraf etmişdilər... - Tarixi görüntülər
13 mart 12:26
- Bakcell -Müasir Marketinqin Əsasları Azərbaycan Nəşri- nə qoşulub
13 mart 12:08
- Obamadan şikayətləndi
13 mart 11:50
- İlham Əliyev XII Qlobal Bakı Forumunun açılış mərasimində iştirak edir
13 mart 11:25
- Albaniya Prezidenti Azərbaycana gəldi
12 mart 22:10
- Prezident İƏT-in Baş katibini qəbul etdi
12 mart 20:58
- Tamilla Şirəliyeva vəfat etdi
12 mart 20:00
- Nə qələt istəyirsən, et ! - Pezeşkiandan Trampa sərt cavab
12 mart 12:19
- Prezident qəbullar keçirdi (YENİLƏNİB)
12 mart 11:40
- Bu vərdiş 100 siqaret çəkməyə bərabərdir - Xəbərdarlıq
12 mart 00:24
- Şahid: Vardanyan elə bilirdi ki, Qarabağdakılara yaxşılıq edib, amma onların evini yıxıb
11 mart 23:46
- Anarın məhkəməyə verəcəyi şair: Daha ciddi, iyrənc faktlar bilirəm
11 mart 23:21
- Yeyintiyə qarşı çıxdım, işimdən oldum - Tahir Əmiraslanov Fuad Nağıyevi İFŞA ETDİ VİDEO
11 mart 22:18
- Kanadanın istefa verən baş naziri kreslosunu da özü ilə apardı
11 mart 21:50
- Qarabağda yaşayan ermənilər Bakıda şahid qismində danışdı - Vardanyanın məhkəməsi
11 mart 21:14
- Azərbaycan vətəndaşlarının BÖYRƏYİNİ satan qadın həbs edildi
11 mart 20:17
- Hacı Zeynalabdin Tağıyevlə Nərimanovun məşhur mübahisəsi: Cibində bir qəpik pulu yoxdur…
11 mart 18:21
- Qorbaçov zınqırovdur, dövlət papağı onun başı üçün deyil - Qromıko; 40 il öncə bu gün...
11 mart 18:05
- Japarov Belarusa qaçan sabiq prezidenti GERİ QAYTARMAQ İSTƏYİR
11 mart 17:47
- Tramp 50 günə ABŞ-ı və dünyanı batırdı - Professor Saleh Məmmədovun sərt yazısı
11 mart 17:18
- Zelenski Ər-Riyadda: Vəliəhdlə görüş və…
11 mart 17:12
- 4 MİLYАRD manat ölkədən NECƏ OĞURLANIB - Elə faktlar var ki...
11 mart 16:27
- Tarixin ən hazırcavab saray təlxəyi – Krala şillə vurdu, edamdan xilas oldu
11 mart 16:08
- AzerTelecom şirkətinin Direktoru və ...KOLLEKTİV SEKS
11 mart 15:54
Video & Fotoqalereya
Video
Fotoqalereya