- Hoteldə qızlarla qalarkən basqın edib bizi MTN-ə aparıblar
- Afiyəddin Cəlilovun nəvəsindən yenidən qeyri-etik PAYLAŞIM - Bu dəfə... - VİDEO
- Naxçıvan aeroportunda qızlara göz vurdu, həbs edildi
- Əfqanıstanda saqqal saxlamaq istəməyən 281 polis işdən çıxarıldı
- FHN-in keçmiş əməkdaşının kim güllələyib ? - Foto
150 il öncə İran şahı Rusiya və Qafqaza belə baxırmış
1874-cü ildə İran şahı Nasirəddin şah Qacarın Rusiya, Qərbi Avropa və Qafqaza bir il əvvəlki səyahətini əks etdirən səfər gündəliyi ilk dəfə ingilis dilində çap edilib. Bu, İran şahının bu qəbildən olan ilk səyahəti idi.
Əsasən, şahın öz dilindən yazılmış gündəlikdən İranın transformasiyasında müəyyən rolu olmuş bu səfərin detallarını dərc edib. Yazıya əlavə edilən fotolarsa həmin məkanlarda təxminən şahın səfəri ilə üst-üstə düşən zamanlarda çəkilib.
Rusiyanın cənubundakı Volqa çayı üzərində şəhər
"Allaha şükür olsun, biz açıq dənizdən çıxıb böyük cazibəsi olan Volqa adlı çaya daxil olduq. Bu çay çox genişdir. O qədər genişdir ki, adi muşket gülləsi bu sahildən o birinə keçə bilməz", - Nasirəddin şah 1873-cü ilin mayında İrandan çıxıb Xəzər dənizini keçərək Rusiya İmperiyasını ilk dəfə gördüyü zaman belə yazıb.
"Hər kənddə kilsə…"
"Hər kənddə bir kilsə tikilib. Çox gözəl və əzəmətli. Bu kəndlərin sakinləri peşəcə balıqçıdır", - şahın Rusiyada adi xalqla bağlı ilk təəssüratı belədir.
Şah yazır ki, bəzi kəndlərə yaxınlaşdıqları zaman "sakinlər çay sahilinə tökülüşüb "Ura!" deyə qışqırmağa başladılar".
Şah qeyd edir ki, Volqa çayı üzərindəki şəhərin meri ənənəvi hədiyyə olan duzla çörəyi gətirəndə məcməyinin üzərində onun gəlib çatdığı tarix oyulmuşdu.
Trans-Sibir magistralında buxar qatarı
Şah və onu müşayiət edənlər Rusiyanın cənubundan sonra səyahətini qatarla davam etdirib. Göründüyünə görə, bu, şah üçün yeni təcrübə imiş.
"Qatarın sürəti elə idi ki, biz uçan qağayıları ötüb keçdik", - Nasirəddin şah təəccüblə yazır.
Göründüyünə görə, şah dəmiryola aid terminləri ilk dəfə Rusiyada öyrənib.
""Stansiya" qatarların dayandığı, təkərlərinin yağlandığı və sərnişinlərin qəhvə və qəlyanaltı götürdüyü yerdir", - yenə şahın qeydidir.
Gündəliyin başqa bir yerində isə o, qatarla keçdikləri tuneli "dağın içində oyuq" adlandırır.
Qatar Moskvaya çatanda səfərin rəsmi hissəsi başlayıb. Burada öz rəsmi uniformalarını geyinən şah və onu müşayiət edənlərə Kremli göstəriblər, daha sonra isə, göründüyünə görə, onları Böyük Teatra dəvət ediblər. Burada onlar ilk dəfə baletlə tanış olublar.
Moskvada Böyük Teatr. 1883
"Bu rəqs tamaşasına balet deyirlər"
"Pərdə qalxdı və qəribə bir dünya peyda oldu. Çox sayda qadın rəqs etməyə başladı. Bu rəqs tamaşasına balet deyirlər, yəni danışıqsız tamaşa və rəqs".
O yazır ki, bu incəsənət növünün özəlliklərini "təsvir etmək mümkün deyil".
Sankt-Peterburqda şahın gündəliyi diplomatik şəkil alır. Burada o, çar II Aleksandr ilə görüşür. O, çarı "hündür qamətli və əzəmətli, danışığı ağır, yerişi isə əzəmətli" olan adam kimi təsvir edir.
Şah iki monarx arasındakı söhbət haqda çox detal vermir və onu sadəcə "uzun və xoş" adlandırır.
Belə görünür ki, Sankt-Peterburqda gördüyü teatr tamaşaları şaha Moskvada gördüyü baletdən daha ədəbsiz təsir bağışlayıb. O, bir aktrisanı "Tayt geyinmiş, arxası və ayaqları açıq gonbul qadın" adlandırır və onun səhnədə yerə düzülmüş yanan şərab şüşələri arasında velosiped sürdüyünü yazır.
"Axırda o, velosipeddən yerə yıxıldı və ətəyi alışdı", - şah belə yazır.
Sankt-Peterburqda Müqəddəs İsaak kafedralı
İran şahı Peterqofa bir ayrı heyran qalıb
Peterqof imperatorun Sankt-Peterburq ətrafındakı dəbdəbəli iqamətgahıdır.
"Bura cənnət kimi bir yer idi", - şah yazır. Gündəliyin bu hissəsində o, Fin körfəzi boyunca uzanan yaşıl xiyabanları və fontanları detallı təsvir edir.
Mayın 29-da şah Qərbə doğru yola çıxaraq, bugünkü Almaniya, Böyük Britaniya, Fransa, İsveçrə, İtaliya, Yunanıstan və Türkiyəni gəzib. İrana geri dönəndə isə Gürcüstandan keçib.
Şah gəmi ilə Gürcüstanın qərbində yerləşən Potiyə çatar-çatmaz, ildırım onun gəmisindən cəmi bir neçə metr aralıda "bir neçə min topun çıxara biləcəyi gurultu ilə" dənizi vurub.
Gürcüstanın sahilində şahı "müxtəlif tayfa və millətlər" salamlayıb. Onların arasında çərkəzlər, ləzgilər, ermənilər, gürcülər, Dağıstan müsəlmanları və şahın heyran qaldığı etnik qrup - minqrellər də olub.
Minqrel döyüşçülər
"Bu bölgə Açıqbaşlar ölkəsinin bir hissəsidir", - deyə şah minqrellər haqda yazır. "Açıqbaşlar ölkəsi sakinlərinin hamısı başıaçıq gəzir. Qadınlar, kişilər, yaxud uşaqlar heç vaxt başlarına papaq qoymazlar".
Ancaq az sonra mətnin bir başqa yerində şah bu iddiasına zidd olaraq, minqrel döyüşçülərin başlarına "çalma kimi" qırmızı parça doladıqlarını, qurşaqlarında tapança və iri bıçaq gəzdirdiklərini yazır: "Onların geyimi buna görə Fransadakı zuavların və Hindistan tayfalarının geyiminə bənzəyirdi, ancaq muşketləri Tula zavodunda düzəldilmiş iynə tüfəngi idi".
"Bu şəhər bərbad və çirkli idi"
Avqustun 29-da şah qatarla Tbilisiyə çatır. Göründüyünə görə, şəhərin görünüşü onun xoşuna gəlir.
"50 il əvvəl bu şəhər bərbad və çirkli idi", - o, belə yazır. Ancaq özünün doğulmasından da əvvəl şəhərin necə göründüyünü haradan bildiyini yazmır. "İndi isə tədricən xüsusi evlər və ictimai binalar, məktəblər…, daş döşənmiş geniş küçələr salınır".
Daşqından sonra Tbilisi
Potidə olduğu kimi, Tbilisinin də fars, gürcü, rus, dağıstanlı, çərkəz, alman və ermənilərdən ibarət etnik tərkibi şahı təəccübləndirib.
İndi olduğu kimi, o zaman da Gürcüstanın meyvəsi keyfiyyəti ilə seçilirmiş. Şah qarpız, üzüm və armudu ayrıca vurğulayıb, Tbilisinin xiyarını da unutmayıb.
"Tbilisidən çıxar-çıxmaz, yolun heç bir tərəfində insan işinin zərrəcə izi yox idi. Göz gördüyü qədər hər yer ürəksıxan düzlər və qonur dağlar idi", - şah yolun Tbilisidən Ağstafaya qədər olan hissəsini belə təsvir edir.
Şah "Şəmkür"ə qədər olan ərazilərdə türk Şəmşəddinli tayfasının yaşadığını, Şəmkirdə bu tayfanın yaşadığı ərazilərin bitdiyini qeyd edir.
"Gəncə şəhəri bağlarla əhatə olunub, ancaq şəhərin içindəki evlər yoxsul və miskindir", - o gileylənir.
Gəncənin ruslar və ermənilər yaşayan məhəlləsində şah Gəncə canişininin təşkil etdiyi "təpənin başında çox miskin bir kirayə ev" adlandırdığı mənzildə qalıb.
Şamaxıda şah din xadimləri, şəhərin zəngin və nüfuzlu şəxsləri ilə görüşür. O, cəmi bir neçə il öncə baş vermiş zəlzələdən söz açır və, ümumiyyətlə, bu ərazidə zəlzələlərin tez-tez baş verdiyini qeyd edir.
Nasirəddin şahın səfər gündəliyinin İngiltərədə çap olunan bu nəşrində Azərbaycandakı yer adları yetərincə dəqiq göstərilib.
Bakı
"Bu cür bölgə üçün yaxşı addır"
"Bakıya gedən yol başdan-ayağa quru və bərbad idi. Düz və dağlar bizim heç vaxt görmədiyimiz və eşitmədiyimiz qədər quru və bərbad idi. Bu gün yolumuz "Dəfn quyusu" adlanan yerdən (güman ki, söhbət Qobustandan gedir. Orijinal kitabda yerin dəqiq adı çəkilmir. – tərc.) keçib. Bu cür bölgə üçün yaxşı addır", - o yazır.
Şah gəmi ilə vətənə yola düşməzdən əvvəl çox qısa müddət Bakıda dayanıb. Şəhər rəsmiləri onu yaxşı qarşılayır, Bakı əhalisi isə şah və ətrafını görmək üçün toplanır.
AzadlıqRadiosunun müxbiri Amos Çapplın yazısında deyilir ki, bir neçə imperiyanı əhatə edən və Nasirəddin şahda böyük təəssürat oyadan bu səyahət diplomatik uğur kimi görülür. O, İrana dönməsindən az sonra Tehran yaxınlığında kiçik dəmiryolun tikintisinə başlayıb.//Mənbə: AzadlıqRadiosu
- Afiyəddin Cəlilovun nəvəsindən yenidən qeyri-etik PAYLAŞIM - Bu dəfə... - VİDEO
22 avqust 2024 09:24
- Məsud Pezeşkianın hökumət kabineti: Üç azərbaycanlı nazir... (SİYAHI)
21 avqust 2024 21:09
- Ramiz Mehdiyevin gəlini Bank BTB-dəki payını 77 faizə yüksəltdi
21 avqust 2024 18:05
- Məktəblər sentyabrın 15-də açılmayacaq - RƏSMİ
20 avqust 2024 11:18
- 3500 dollar ilə başladı, indi Kanadada 2 şirkəti, adına 12 patent var - Ceyhun Nəcəfli kimdir?
20 avqust 2024 07:45
- Putinin Azərbaycana səfəri başa çatdı - Foto
20 avqust 2024 07:24
- Şəhid atası oğlunun banka borcunu ÖDƏYƏ BİLMİR - VİDEO
19 avqust 2024 22:25
- Prezidentlərin geniş tərkibdə görüşü oldu - Yenilənib - VİDEO
19 avqust 2024 21:57
- Bakıda analoqu olmayan məktəb - Bir ailənin dərs dediyi məkanla bağlı ilginc faktlar - VİDEO
19 avqust 2024 21:38
- Prezidentlərin məhdud tərkibdə görüşü başladı
19 avqust 2024 13:42
- Hoteldə qızlarla qalarkən basqın edib bizi MTN-ə aparıblar
22 avqust 12:01
- Elçibəyin vəfatından 24 il ötür
22 avqust 11:51
- Afiyəddin Cəlilovun nəvəsindən yenidən qeyri-etik PAYLAŞIM - Bu dəfə... - VİDEO
22 avqust 09:24
- Məsud Pezeşkianın hökumət kabineti: Üç azərbaycanlı nazir... (SİYAHI)
21 avqust 21:09
- Ramiz Mehdiyevin gəlini Bank BTB-dəki payını 77 faizə yüksəltdi
21 avqust 18:05
- Prezidentdən müddətli həqiqi hərbi xidmətlə bağlı - Sərəncam
21 avqust 17:52
- Naxçıvan aeroportunda qızlara göz vurdu, həbs edildi
21 avqust 14:43
- Əfqanıstanda saqqal saxlamaq istəməyən 281 polis işdən çıxarıldı
21 avqust 08:50
- Azərbaycan Prezidenti məni təriflədi - Video
20 avqust 13:58
- FHN-in keçmiş əməkdaşının kim güllələyib ? - Foto
20 avqust 11:50
- Lukaşenkodan Ermənistanla bağlı ŞOK AÇIQLAMA - Kimə lazımdırlar...
20 avqust 11:33
- Məktəblər sentyabrın 15-də açılmayacaq - RƏSMİ
20 avqust 11:18
- 3500 dollar ilə başladı, indi Kanadada 2 şirkəti, adına 12 patent var - Ceyhun Nəcəfli kimdir?
20 avqust 07:43
- Putinin Azərbaycana səfəri başa çatdı - Foto
20 avqust 07:24
- Şəhid atası oğlunun banka borcunu ÖDƏYƏ BİLMİR - VİDEO
19 avqust 22:25
- Prezidentlərin geniş tərkibdə görüşü oldu - Yenilənib - VİDEO
19 avqust 21:57
- Bakıda analoqu olmayan məktəb - Bir ailənin dərs dediyi məkanla bağlı ilginc faktlar - VİDEO
19 avqust 21:38
- Prezidentlərin məhdud tərkibdə görüşü başladı
19 avqust 13:42
- Taxikardiya nədir?
19 avqust 11:40
- Nəcməddin Sadıkovun oğlunun biznes ortağı...
19 avqust 11:07
- Sirr açılır: Stalinin türk agenti - Ənvər Paşanın qatili olan ermənini o öldürübmüş
19 avqust 10:44
- SON DƏQİQƏ! Rus ordusu Nyu Yorku aldı
19 avqust 10:30
- 33 il öncə 19 avqustda... QİYAM BAŞ TUTSAYDI...Qorbaçovu..
19 avqust 09:42
- Bakının 8 rayonu və Abşeronda iki gün su olmayacaq
19 avqust 09:02
- Mövqelərimiz yenə atəşə tutuldu
19 avqust 08:52
- Prezident İlham Əliyev və Mehriban Əliyeva evlərində Vladimir Putinlə şam ediblər
18 avqust 21:37
- Vladimir Putin Azərbaycana SƏFƏRƏ GƏLDİ
18 avqust 21:18
- Şahin Fazil vəfat etdi
18 avqust 20:12
- Alen Delonun övladları atalarının ölüm səbəbini AÇIQLADI
18 avqust 18:59
- Ramiz Rövşən xəstəxanaya düşdü - FOTO
18 avqust 17:05