Nə istəsə deyir, çünki heç bir məsuliyyət daşımır
Elm və təhsil naziri Emin Əmrullayev cəmiyyətimizi yenə təəccübləndirdi: "Elmi dərəcəsi olmaq və alim olmaq ayrı-ayrı şeylərdir. Alim o şəxsdir ki, onun həqiqətən də elmi məhsulu var. Elmi nəticəsi olmayan adamlara "siz alim deyilsiniz, sadəcə, elmi dərəcəniz var" - deməkdən qorxmasaq, çox irəli gedə bilərik. Elmi tədqiqatı olmayan adamlar özlərinə "alim" dedikcə, elm aşağı gedir".
Nazirin bu fikirlərində həqiqət payı var. Azərbaycanda elmin mənzərəsi necədir? Təxminən 30 il bundan əvvəl Elmlər Akademiyasının həndəvərində rastlaşanların bir-birinə sualı belə olurdu. “Müdafiə edə bildinmi?” Əlbəttə ki, söhbət fəlsəfə doktoru elmi dərəcəsindən gedirdi. İndi sual belədir: “Doktorluğu müdafiə etdinmi?” Yəni elmlər doktoru dissertasiyası elmi dərəcəsini almaq bu qədər urvatsızlaşıb. İndi gələk səbəb-nəticə əlaqələrinə:
Elmdə qohumbazlıq: Elmdə qohumbazlıq amili Azərbaycan qədər bəlkə dünyanın heç bir ölkəsində yoxdur. AMEA-nın nəzdindəki İqtisadiyyat İnstitutunda bir qoca iqtisadçı var. Bütün qohum-əqrəbası elmlər doktorudur. Yaxud kimya istiqamətli bir institutun direktorunun bütün qohum əqrəbası elmlər dokturudur. Universitetlərdə də analoji vəziyyət hökm sürür.
Elmdə yerlipərəstlik: Elmi tədqiat institutunun direktorları anadan olduğu bölgədən olan adamlara elmi dərəcələr almaq və vəzifə tutmaq üçün bütün şəraiti yaradırlar. Yaxud ötən əsrdən etibarən universitetlərdəki kafedralara diqqət edin. Kafedra müdirləri anadan olduğu rayondan olan alimləri başına toplayırdı. Bu epidemiya indi də var. Mən bir Özəl Ali məktəb tanıyıram ki, bütün əməkdaşlar eyni bölgənin adamlarıdır.
Elmdə maddiyyat: Elmlə məşğul olmaq kasıbın işi deyil. Bütün dünyada istedadlar rəğbətləndirilir və dövlət onları qanadının altına alır. Çünki hər bir dövlət üçün inkişafı şərtləndirən əsas göstərici insan kapitalıdır. Orta məktəblərin yuxarı siniflərindən ən istedadlıları tanıyıb onların təhsilinə və elminə dəstək verilməlidir. Onlar maddiyyat ucbatından sönməməlidirlər. Biz onu etmədikcə digər ölkələr onları tapıb əlimizdən alırlar. Fizika üzrə Nobel mükafatı laureatı Əbdüs Salam yazırdı: “Gənc tələbələr və şagirdlər arasında qabiliyyətli və istedadlı olanların itib-batmaması üçün onların təşviq edilməsi vacibdir. Sırf maddi çətinliklər üzündən belə itkilər çox tez-tez baş verir. Ailələr elmdə karyera sahibi olmaq üçün uzun illərin lazımi xərclərini ödəyə bilmirlər.”
E.Əmrullayev məhsuldarlıqdan danışır. AMEA-nın həqiqi və müxbir üzvlərinin bioqrafiyalarına diqqət edin: Orada əsas fəaliyyətlərdən biri kimi yetişdirdirilən alimlərin sayı göstərilir, yəni kəmiyyət faktoru. Və sanki yarış gedir. Təbiət və fundamental elmlər sahəsində bir müasir laboratoriya belə yoxdursa, hansı elmi məhsuldarlıqdan danışmaq olar. Qalır alimlərimizin elmi inkişaf etmiş ölkələrin alimləri ilə müştərək məqalələri. Bu tendensiya ilə də az rastlaşırıq. Dünya humanitar elmlərə fənlərarsı yanaşma tədqiqatı kimi baxır. Bu istiqamətdə də gerilik açıq-aşkar hiss olunur.
Dissertasiya yazdırmaq: Bu hal artıq metastaz vəziyyətindədir. Uşaqlarını qəbul imtahanlarına hazırlaşdıran valideynlər ən yaxşı repetitor axtardıqları kimi, könlündən alimlik keçənlərin tam əksəriyyəti isə normal qiymətə problemsiz dissertasiya yazan axtarırlar. AMEA-nın Fəlsəfə İnstitutunda 10 il Seminar üzvü olmuşam. Müdafiəyə gələnlərin 99 faizi dissertasiyasını üzündən oxuya bilməyib.
Emin müəllimin yuxarıdakı fikrini bir qədər metaforalaşdırsaq deyə bilərik ki, Ali Attestasiya Komissiyası alimlərin deyil, elmi dərəcəlilərin sayını artırır. Təəssüflər olsun ki, E.Əmrullayev Famil Front oğlu Mustafayevlə bu mövzunu müzakirə edə bilmir.
Ən əsası - Dövlət elmin bütün sahələrində aparılan tədqiqatlarla maraqlanmalıdır. Əhəmiyyətli tədqiqat istiqamətləri stimullaşdırılmalıdır. Elm və təhsil nazirliyinin nəzdində olan institutların birləşdirilməsi məsələsinə baxılmalıdır. Elm sahələri üzrə yeni paradiqmaların öyrənilməsi elm və təhsil gündəmimizi zəbt etməlidir. Sual belə qoyulmalıdır. Biz hansı sahələrdə elmi - nəzəri tədqiqatlar apara bilərik? Alimlərimiz nə üçün Elmin populyarlaşdırılmasına ögey münasibət bəsləyirlər? Bütün bunlar onu göstərir ki, mövcud durumumuz və potensialımız elə görünən kimidir.
P.S. Kaş ki, Emin Əmrullayevin də alimlik dərəcəsi olaydı. Onda məhsuldarlığın nə olduğunu gözəl bilərdi. İndi nə istəsə deyir, çünki heç bir məsuliyyət daşımır...
Etibar Əliyev,
Sabiq millət vəkili, Fəlsəfə doktoru
- NAR və NETTY ilin ən yaxşı internet təşəbbüslərini mükafatlandıracaq
11 oktyabr 2024 18:21
- Vergi Xidməti 3 MİN, Statistika Komitəsi isə 73 MİN deyir…
11 oktyabr 2024 14:47
- Kredit borcu olanların nəzərinə -BANK BUNU EDƏ BİLMƏZ
7 oktyabr 2024 11:43
- Əsl Q U L D U R L U Q ! - Elşən Həsənov yazır
7 oktyabr 2024 11:32
- Leninə sui-qəsdi qardaşı törədib, Kaplan isə ölməyib - Sirr
6 oktyabr 2024 13:28
- 3 vəkili öldürülən, güllələnmə qərarı verilən Əhmədov - Foto
6 oktyabr 2024 13:23
- 13 ildir Babəkin heykəlini qoymağa Bakıda YER TAPILMIR
5 oktyabr 2024 22:37
- Milli Məclis: Heyvanlarla rəhmsiz rəftar edənləri cəza...- BƏS MİLLƏTLƏ..?
2 oktyabr 2024 20:00
- AQTA-nın Gəncə-Daşkəsən RB-nin rəisi Vüqar Zeynalov sahibkarlara necə qənim kəsilib ?
4 oktyabr 2024 14:15
- Sabiq icra başçısı Novosibirskdə yaşayır - Biznesi var, universitetdə dərs deyir
2 oktyabr 2024 14:05
- 1991-ci ildə Çaykənddə keçirilmiş məşhur HALQA əməliyyatı –Ermənilər şokda - NADİR VİDEO
11 oktyabr 23:16
- Prezidentin sərəncamı: Yerüstü suların istismarı...
11 oktyabr 21:58
- AİLƏ üzvlərini öldürən Əhməd Əhmədov sağalan kimi azadlığa çıxacaq? - Vəkildən OLAY kimi müsahibə
11 oktyabr 21:05
- Roma Papası Zelenskini qəbul etdi
11 oktyabr 19:24
- NAR və NETTY ilin ən yaxşı internet təşəbbüslərini mükafatlandıracaq
11 oktyabr 18:21
- Məhkəmə Arutyunyan, Babayan və digərləri ilə bağlı qərar verdi
11 oktyabr 18:08
- Elm və Təhsil Nazirliyi təmir olunacaq məktəbləri gizlədir: 42 milyon hara xəcrclənəcək?
11 oktyabr 18:00
- Deputat seçilən gənc vəzifəsindən azad edildi - Yeni təyinat
11 oktyabr 17:51
- Azərbaycan bu sınaqdan da qələbə ilə çıxacaq - AÇIQLAMA
11 oktyabr 16:20
- İcra başçısının xanım müavini 51 MİN MANAT PUL ATIB
11 oktyabr 15:37
- Azərbaycan da su qıtlığı ilə üzləşib – Prezident
11 oktyabr 15:06
- TOYDAN sonra NAĞARA - Dövlət idarəsi 3 il ƏVVƏL görülən iş üçün İNDİ TENDER KEÇİRİR
11 oktyabr 14:56
- Vergi Xidməti 3 MİN, Statistika Komitəsi isə 73 MİN deyir…
11 oktyabr 14:47
- Bu il Türkiyədə kişilər 300-dək QADIN ÖLDÜRÜB - Ərdoğan söz verib ki..
11 oktyabr 14:31
- Azərbaycanda dönərxanalar Əzrayılla yarışa girib
11 oktyabr 13:58
- Azərbaycanda bələdiyyələrin sayı yarıbayarı azaldılır - Yenilənib
11 oktyabr 13:28
- Bakcell-in baş icraçı direktoru INMerge İnnovasiya Sammitində çıxış edib - Fotolar
11 oktyabr 13:21
- Putin Aşqabadda - VİDEO, FOTOLAR
11 oktyabr 12:23
- BDU-nun Qazax filialında 18 tələbə dönərdən ZƏHƏRLƏNDİ
11 oktyabr 12:09
- Bir kəndin NİSYƏ DƏFTƏRİ-ndə olan 11 MİN MANAT BORCU BAĞLADI
11 oktyabr 11:37
- Ermənistanın Gəncədə törətdiyi dördüncü terrordan 4 il ötür
11 oktyabr 11:02
- Avropa Məhkəməsi keçmiş Baş prokurorla bağlı qərarını elan etdi
11 oktyabr 10:40
- Kərim Vəliyev: Vəziyyət gərginləşir
10 oktyabr 20:16
- Azərbaycandan silah daşınması xəbəri ilə bağlı AÇIQLAMA
10 oktyabr 01:04
- Azərbaycanda HALAL HOTELLƏR olacaq - AFTAFA-zad VİDEO
10 oktyabr 00:47
- Nərimanovun rəis müavini qəzada həlak oldu - Yenilənib
10 oktyabr 00:33
- Sayt rəhbəri HƏBS EDİLDİ
09 oktyabr 23:48
- Təzə deputatlarla necə əlaqə saxlamaq olar? – Mobil nömrələrin siyahısı
09 oktyabr 22:00
- Nə istəsə deyir, çünki heç bir məsuliyyət daşımır
09 oktyabr 20:12
- Cərimələr buna görə ARTIRILIB... - Deputatdan İZAHAT
09 oktyabr 19:56