Dövlət qurtaran möhtəşəm QADIN! - Altuncan xatun
O olmasaydı, nə Səlcuqlular qalacaqdı, nə də türkün yolunu yenidən Anadoluya açan məşhur Malazgirt savaşı olacaqdı... Övladının yox, dövlətin anası olmağı seçən və Səlcuqlular dövlətini xilas edən möhtəşəm bir xatun idi!
Altuncan xatun kim idi?!
Altuncan xatun doğumu haqqında dəqiq dəqiq məlumat olmasa da, Xarəzmdə əsilzadə türk ailəsində doğulduğu haqqında bigilər vardır. Altuncan dövrün qadınları kimi at minməyi də, ox atmağı da , döyüşməyi də yaxşı bacarırdı. Mənbələr onu mədəni, əxlaqlı, dindar türk-müsəlman qadını kimi təsvir edirlər. Ailəsi tərəfindən yaxşı yetişdirilmiş Altuncanın, ilk evliliyi olan Otrar və Cənd oğuzları Yabqusu hökmdar Məlikşahla necə və nə vaxt evləndirildiyi məlum deyil. Bu evlilikdən onların Ənuşirvan adlı oğulları anadan olur.
Səlcuqluların yüksəlişi və Oğuz Yabqu dövlətinin ləğvi-Altuncanın taleyində ancaq hökmdar xanımı olmaq vardı...
XI əsrin əvvələrində oğuzun qınıq tayfasından olan Səlcuqlular Oğuz Yabqu dövlətindən ayrıldılar. Arasıkəsilməz döyüşlər 1042-ci ildə son oğuz yabqusu Məlikşahın məğlubiyyəti və öldürülməsi ilə başa çatdı.
Ərinin ölümündən sonra böyük Səlcuqlu Sultanı Toğrul evlənmək üçün Altuncana elçilər göndərir. Haqqında aldığı məlumatlar böyük Sultanın onu görmədən belə heyran olmasına səbəb olmuşdu. Sultanın evlilik təklifini qəbul edən Altuncan xatun paytaxt Reydə Səlcuqlu sarayında məskunlaşdı. O, oğlu Ənuşirvanı da saraya gətirir. Çox keçmədən Altuncan xatun saray və əhalinin rəğbətini qazandı. Xatun ədalətli və dürüst idi. Üstəlik də sultana ciddi dövlət məsələlərində məsləhətlər verirdi. Bütün bunlar Toğrul bəyin seçiminin doğru olduğu təsdiq edir. Mənbələr yazır ki, Sultan ancaq iki adama etibar edirdi: qardaşı Çağrı bəyə və Altuncan xatuna. Sultan Altuncana şəxsi xərcləri üçün ayrıca gəlir və onu qoruması həm də məşq edə bilməsi üçün hərbi birliklər də verir.
Altuncan hər məsələdə sultanın yanında idi
1055-ci ildə Toğrul bəy xəlifənin dəvəti ilə Bağdada gəlir. Xəlifə düşmənlərindən xilas edilərək Sultanın himayəsi altına alınır. Onu həyat yoldaşı Altuncan xatun və ögey oğlu Ənuşirvan müşayiət edir. Adına xütbə ozunduqdan dərhal sonra Sultan Nusaybinə gedir.
Qısa müddət sonra Səlcuqlu dövləti parçalanmaq təhlükəsi ilə üz-üzə qalır. 1058-ci ildə ögey qardaşı İbrahim Yınalın üsyan xəbərini alanda Altuncan və vəziri Kudurinin Bağdada getməsini əmr edərək özü Həmədan istiqamətində yola düşür. İki qardaş Həmədan ətrafında üz-üzə gəlir. Toğrul məğlub olaraq Həmədan qalasının çəkilir.
Bağdadda olan Altuncan xatuna Sultanın ölümü ilə bağlı yalan xəbərlər çatdırılsa da, sadiq adamlar Altuncan xatuna Toğrul bəyin sağ-salamat olduğunu, lakin hərbi yardıma ehtiyacı olduğunu söyləyə bildilər.
Çətin məqam!
Sultan Toğrul İbrahim Yınala qarşı kömək məqsədilə xəlifə və vəzirindən kömək istədi. Lakin xəlifənin və vəzir Kudurinin fikirləri ayrı idi. Onlar Toğrul bəyə bir şey olsa Altuncan Xatunun Məlikşahdan olan oğlu Ənuşirvanı Səlcuq taxtına oturtmaq niyyətində idilər. Çünki Tuğrul bəyin yerinə zəif bir hökmdarın oturması və bu işdə özlərinin rolu gələcəkdə onlara böyük fayda verə bilərdi. Bu fikri Ənuşrəvan da dəstəkləyir.
Dövlət qurtaran Türk anası!
Altuncan xatun bir ana üçün olduqca çətin qərar qəbul edir . Bağdaddan ayrılmamasını söyləyən xəlifəyə qulaq asmır, vəzirini yanından uzaqlaşdırır və Ənuşirvanı üsyana və hərbi yolla hakimiyyəti ələ keçirməyə hazırlaşdığı üçün tərəddüd etmədən zindana salır.
Altuncan xatunun bu bənzərsiz səyi onun tarixdə Ənuşirvanın anası kimi deyil, “dövləti xilas edən türk anası” kimi qalmasını təmin etdi.
Bu hadisədən dərhal sonra Altuncan xatun 20 minlik qoşunun başında Həmədana doğru yola düşərək İbrahimin üsyankar qoşunlarına qarşı vuruşan ərinin köməyinə tələsir. Bu vaxt şərqdən gələn sultanın qardaşı Çağrı Bəyin oğulları Kavurd, Yakuti və Alp Arslan əmilərinin köməyinə gəldilər. Onların köməyi ilə Toğrul bəy 1060-cı ildə İbrahimin üsyanını yatırmağa nail olur. Altuncan dövlət qadın olduğunu təsdiq edir. Səlcuqlular dövləti məhv olmaqdan qurtulur.
Altuncan xatunun son istəyi
1060-cı ildə Altuncan xatun dünyasını dəyişir. Ölümündən əvvəl Toğrul bəydən xəlifənin qızı Seyidə Fatimə ilə evlənməsini xahiş edir. Üstəlik özünün bütün şəxsi əmlakını da Sultana və xəlifənin qızına vəsiyyət edir.
Altuncanın bu arzusu tarixçilər belə izah edir ki, o, ərəb və türkləri daha da yaxınlaşdıraraq İslam dövlətini öz əvvəlki qüdrətli dövrünə qaytarmaq istəyirdi.
Toğrul bəy can yoldaşının ölümünə çox kədərlənir, onun arzusunu yerinə yetirib xəlifənin qızı ilə evlənsə də çox keçmədən özü də vəfat edir.
Son olaraq....
Tarixdə övladını yox, dövlətin marağını üstün tutan qadınların sayı barmaqla sayılacaq qədərdir. Şübhəsiz ki, Altuncan Xatun oğlunu Səlcuqlu taxtına oturtsaydı, bu gün Səlcuqlu xanədanının yerinə başqa bir sülalə olacaq, tarix ayrı cür yazıla bilərdi. Məhz onun sayəsində Səlcuqlu Dövlətinin davamlılığı təmin edilmiş, türkün Anadoluya qapıları açılmışdı.
Eyni zamanda, Altuncan xatun türk cəmiyyətində qadınların siyasi tarixinin bir parçasıdır və qadınların dövlət idarəçiliyində iştirak etməsi üçün tarixi bir nümunədir.
Məqalə Demokratiya və Qadın Təşəbbüsləri İctimai Birliyinin Azərbaycan Respublikasının Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə həyata keçirdiyi “Qadın təşəbbüsləri: tarixi irs” adlı layihə çərçivəsində dərc olunub.
Qeyd: Məqalədəki fikirlərə görə Azərbaycan Respublikasının Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyi məsuliyyət daşımır.
- Malayziyada sarı paltar niyə qadağandır?
28 iyun 2024 00:52
- Sovet liderlərinin yay istirahətləri – baş katiblərin ixtiyarında 78 dövlət bağı olub...
25 iyun 2024 19:32
- Axundovanın Mehdiyevə yazdığı danos- müəmmalı ölümdən 7 il keçir – SENSASİON ARAŞDIRMA
24 iyun 2024 15:40
- Türkiyə azərbaycanlı qadının cəsarətindən danışır - Video
23 iyun 2024 15:38
- Ermənistan Fələstini müstəqil dövlət kimi tanıdı
21 iyun 2024 18:06
- Məkkədə 550 zəvvar istidən ÖLDÜ
19 iyun 2024 20:52
- 9 yaşlı NİL Prezident və Mehriban xanım Əliyevadan kömək istəyir…
19 iyun 2024 20:07
- Səfəvilər dövlətini təkbaşına idarə edən bir qadın Sultan - Pərixan xanım
18 iyun 2024 16:07
- Zamirə Hacıyeva Bakıda necə qaçırılmasından danışdı
12 iyun 2024 13:52
- Bakıda məşhur klinikada BİABIRÇILIQ: Əməliyyat etdiyi qızla sevgili oldu, onunla evlənmədiyi üçün başına oyun açdı
11 iyun 2024 14:48
- Parlament buraxıldı - Seçkinin vaxtı açıqlandı
28 iyun 18:15
- Rəsulzadə və XIX əsr Azərbaycan ədəbiyyatında yeni SİMA
28 iyun 17:57
- Əliməmməd Nuriyev yenidən deputat seçilmək istəyir
28 iyun 11:53
- Rafil Hüseynovun müavini olmaq istədi - Aldadıb 111 minini aldılar
28 iyun 11:25
- Malayziyada sarı paltar niyə qadağandır?
28 iyun 00:52
- İran bu gün yeni prezidentini seçir
28 iyun 00:43
- Bakının mərkəzində başından güllələnən Tural niyə qətlə yetirilib? - VİDEO
27 iyun 23:20
- Qara siyahı-ya düşən boks müəllimi Sumqayıt küçələrində dərs keçir - VİDEO
27 iyun 23:07
- Komandan vəzifəsindən nazir kürsüsünə - azərbaycanlı general Stalindən də təşəkkür alıb...
27 iyun 22:36
- Natiq Qasımovun anasına Prezident təqaüdü təyin edildi
27 iyun 22:01
- Musiqi məktəbinin direktoru 1 MİLYON MƏNİMSƏYİB
27 iyun 18:06
- Cavanşir Nuriyev yüksək vəzifəyə təyin edildi
27 iyun 17:49
- Seçkilərlə bağlı qərar verildi - Yenilənib
27 iyun 17:42
- Ermənistan ya konstitusiyasını dəyişməlidir, ya da dəyişməlidir: İlham Əliyev dedisə, bitdi!
26 iyun 21:14
- Özündən gözəlləri öldürən, itləri əsirlərlə bəsləyən -MƏLƏK- VİDEO
26 iyun 20:37
- İlham Əliyev italyan naziri qəbul etdi - Yenilənib
26 iyun 17:32
- Qəzəbli Stalinə cavab verməkdən çəkinməyən general – o, bir il ərzində özünü doğrultmağı bacarıb...
26 iyun 14:23
- Bakı küçələrində hərbçilərin yürüşü keçirilir - Fotolar
26 iyun 12:41
- Rusiyanın İTKİSİ 538 060 nəfər (son sutkada 1220 nəfər) insan -ŞOK
26 iyun 11:58
- Vüqar Qurbanovdan yeni TƏYİNAT
26 iyun 11:41
- Qumarda 4 milyon dollar uddu və...ürəyi dayandı öldü - VİDEO
26 iyun 11:20
- 219 nəfər MİLLİ QƏHRƏMAN-dan 15-i SAĞDIR
26 iyun 11:06
- DUZ və BALı qarışdırıb YEYİN - MÖCÜZƏ
26 iyun 10:34
- FETÖ ilə əlaqəsi olan 9350 şübhəli saxlanılıb –ƏRDOĞAN
26 iyun 10:19
- Diş çıxaran dərman satışa çıxarılır, PROTEZ bitir - Yapon alimi
26 iyun 09:58
- Hacıbəla Qız qalası-nı da uçurdub, yerində göydələn tikəcəkdi
26 iyun 09:49
- Hacı Salmanın həbsinə səbəb olan - Görüntülər
26 iyun 09:37
- Ermənilər bu namizədin İran prezidenti olmasından qorxurlar: Azərbaycana...
26 iyun 01:15
- Azərbaycan Ordusunun yaradılmasından 106 il ötür
26 iyun 01:05
- Zakir Quliyev xidmət rəisi təyin edildi
26 iyun 00:54