Seyid Əzim Şirvani necə öldürülüb?
Maqazin3 sentyabr 2024 17:12

Xalq arasında bir söz var: "Şirvan şairlərinə sahib çıxmır". Azərbaycanın ən görkəmli şəxsiyyətlərinin dünyaya gəldiyi və yaşadığı Şirvan zonası tariximizin bütün dövrlərində ölkəmizin tarixində mühüm yer tutub. Bir məsəl var el arasında: Səs Qarabağdan, söz Şirvanda dünyaya gəlib. Əlbətdə, söz sahibi olan əksər dəyərli insanların yurdudur Şirvan.
Ancaq bu ifadə "Şirvan şairlərinə sahib çıxmır" həqiqətən bir faciə ilə bağlıdır. Bu ifadə Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi Seyid Əzim Şirvaninin ölümündən sonra yaranıb. İndi isə ətraflı...
Seyid Əzim Şirvani 1833-cü il 9 iyulda Şamaxı şəhərində anadan olub. Uşaqlıqdan dini elmlərə sonsuz maraq göstərən şair, dini təhsil almaq üçün bir müddət vətəndən uzaqlarda - Bağdad və s. şəhərlərdə yaşayıb. Uzun illər həmin elmlərin öyrənilməsinə vaxt sərf edən şair 50-ci illərin axırlarında doğma vətənə qayıdıb. Lakin, Şamaxının bəzi savadsız dairələri onu gözdən salmaq məqsədi ilə hər yanda geniş təbliğatlar aparıb və şairi "kafir", "səfeh" adlandırıb.
Seyid Əzim 1869-cu ildə Şamaxıda öz hesabına yeni üsul məktəbi açır. Məktəbdə təhsil ən yeni, mütərəqqi üsullarla aparılırdı. Fiziki cəzalar qadağan idi. Müasir dövrün elmlər öyrədilirdi. Mirzə Ələkbər Sabir və Sultanməcid Qənizadə bu məktəbdə təhsil almışdı.
Azərbaycan ədəbi tarixində yeganə şəxs idi ki, 1877-ci ildə "Uşaqların baharı" adlı dərslik yazaraq şagirdlərə vətənlərinə məhəbbət hissi aşılayır, onlara öz tarixləri və mədəni irsindən qürur duymaq, vətəninə layiqli övlad olmaq ideyaları təlqin edilirdi. Vətənpərvlik əsas hədəf idi dərsliyin yazılmasında. Lakin bu Çar hökumətini qorxudurdu və dərslik yığışdırldı, Seyid Əzimə xəbərdarlıq edildi və bütün nəşr evlərinə tapşırıldı ki, bu çap edilsə, ağır cəzalar olacaq.
18 ildən artıq öz məktəbində müəllimlik edib. Ancaq sona qədər davam edə bilmir. Din donu altında gizlənən cahil mollalar, digər tərəfdən də o zaman Şamaxıda dövlət tərəfindən açılan şəhər məktəbinin təsiri nəticəsində get-gedə həmin məktəb artıq öz fəaliyyətini dayandırmağa məcbur olur.
Şirvani Qafqaz müsəlmanlarını təbii elmi biliklərə yiyələnməyə, xurafat və fanatizmi rədd etməyə, tərəqqi və mədəni dirçəliş yolu tutmağa çağırırdı. Seyid Əzim öz yaradıcılığında demokratik maarifçiliyinin ən yaxşı xüsusiyyətlərini birləşdirə bilmiş idi. Məhəmməd Əmin Rəsulzadə ona böyük dəyər verirdi: "Minlərlə bivec seyidin içindən Seyid Əzim Şirvani yetişdirirsə, bu millətin işığı heç bir zaman sönməyəcək!".
Mənə maraqldır ki, niyə Azərbaycanda dərsliklərdə, kitablarda, mediada və digər məlumat mənbələrində yazırlar: "1888-ci il iyunun 1-də Şamaxıda vəfat edib". Bəs sual verən yoxdur ki, şair və müəllim niyə birdən-birə 53 yaşında qəfil ölüb? Niyə ona olan sui-qəsdi gizlətməyə çalışırlar?
Guya Seyid Əzim Şirvani məscid qapısında yaradılan süni basabasda ölüb. Şair orda nə edirdi əgər möhvumata qarşı mübarizə aparırdısa?
Seyid Əzim Şirvani 1888-ci ilin may ayının 20-də Şamaxı məscidində döyülərək öldürülüb. Ayaqlar altında onu əziblər. Onun məscidə daxil olmasını görən mollalar qışıqırıb "öldürün kafiri" sözündən sonra yüzlərlə insan onu ayaqlar altına alaraq əzə-əzə qətl ediblər. Meyidini güclə çıxardıblar və ailəsinə təhvil veriblər.
Özünün vəsiyyətinə görə, onu Şahxəndan qəbirstanlığında dəfn ediblər. Şaxəndan (Şahi Xəndan) Nəsiminin böyük qardaşı olub.
"Mən öləndə Şahxəndanda basdırın,
Çünki, onun Şahi Xəndanı var", deyirdi Seyid Əzim.
İndi də əllərində bayaraq tutublar ki, guya Seyid Əzimin qələmə aldığı "Öküş oğlu" şeiri şiələri təhqir edib. Bu şeiri gündəmə gətirən xaricdə Azərbaycan əleyihnə yalan məlumatlar yazan Güntay Gəncalpa məxsusdur. Güntay şairin şeirini tərcümə edəndə kifayət qədər təhriflərə yol verib. Əslində Seyid Əzimin orjinal şeirində bu cümlə yazılır:
Qaimu Al Muhəmməddur (s) İmami-Qaibim
Xidmət üçün hazirəm, ol Muxtəfadən dönmərəm.
Kimə lazımdırsa Güntayın saxtakarlığını və Seyid Əzimin orjinalını təqdim edə bilərəm.
Çox heyf ki, sağlığında daim hər addımı nəzarət altında olan, yaşadığı cəmiyyətdə amansız təqiblərə, hücumlara məruz qalan və savadsızların "kafir" kimi qələmə verdiyi bu böyük maarifçi, görünür indi də heç kəsin yadına düşmür.

Seyid Əzim Şirvaninin Həsən bəy Məlikova (Zərdabiyə) məktubu, 1877-ci il
Zaur Aliyev, dosent
Oxşar xəbərlər
- Paşinyan qəzəbləndi, kükrədi: Hakimiyyətə məni heç kim gətirməyib, xalq...
10 mart 2025 22:44
- Artur Rasizadə adının tarixçəsini danışdı - ÖZƏL
10 mart 2025 11:29
- Zelenskinin geyimlərini hazırlayan azərbaycanlı dizayner kimdir? (FOTO)
10 mart 2025 02:53
- Fuad Nağıyevə sərt ittihamlar - Tahir Əmiraslanovu Şuşadan qovdu
9 mart 2025 01:55
- Dünyanın ən zəngin 5 MİLYАRDER QАDINI - Müsəlmаn yoxdur
8 mart 2025 22:31
- Azercell bizi niyə SOYUR ?
8 mart 2025 20:01
- Nazirə hücum edildi: Burnu sındı – FOTO
8 mart 2025 19:33
- Hitlerin qorxulu yuxusu: II Dünya müharibəsinin taleyini dəyişən qadın casus necə öldü?
8 mart 2025 18:02
- 65 qəpiklik toyuq ətini insanlara yedizdirirlər, ciddi cəzalar lazımdır - Çingiz Qənizadə
6 mart 2025 19:31
- Müəyyən şəxslər var ki, sanki boksun inkişafını istəmir - Ramil Məmmədzadə
6 mart 2025 00:40
Xəbər lenti
- Stalinin məktubları -Günəşin doğuşu- nu dayandırıb
11 mart 15:21
- Vəzifəli şəxsləri, vəkilləri, hakimləri təhdid edən müğənni Dəniz Əsədova kimdir? - 4 nəfər şikayətçi
11 mart 15:06
- Bu gün Yel çərşənbəsidir
11 mart 14:37
- Vəzifədən azad edilən generalın yerinə təyinat oldu
11 mart 13:37
- İlham Əliyevin Şimali Makedoniya prezidenti ilə təkbətək görüşü oldu
11 mart 13:12
- Boksçumuz dünya çempionatında Ermənistan təmsilçisinə qalib gəldi
11 mart 00:01
- SOCAR-ın sabiq vitse-prezidentinin oğlunun işi yenidən məhkəmədə - atalıq testindən keçməlidir
10 mart 23:26
- Görürsünüz ki, Tramp hakimiyyətə gəlib qəpik hesablayır
10 mart 23:18
- Şimali Makedoniya Prezidenti Azərbaycana rəsmi səfərə gəlib
10 mart 22:53
- Paşinyan qəzəbləndi, kükrədi: Hakimiyyətə məni heç kim gətirməyib, xalq...
10 mart 22:44
- Vaqif çox kaprizlidir, mənim işim ona katibəlik etməkdir – Tamam Bayatlı
10 mart 22:31
- Hüseyn Məhəmmədoğluna vəzifə verildi - FOTO
10 mart 21:59
- Artur Rasizadə adının tarixçəsini danışdı - ÖZƏL
10 mart 11:29
- Zelenskinin geyimlərini hazırlayan azərbaycanlı dizayner kimdir? (FOTO)
10 mart 02:48
- Ofeliya Sənani başına gələnləri danışdı - İnfarkt keçirdim...
09 mart 21:56
- Dəmir çatışmazlığını göstərən simptomlar açıqlandı
09 mart 20:41
- Mən vətənpərvərəm, siz həyasızsınız - Puqaçova jurnalistlə dalaşdı
09 mart 15:14
- Sabah yaz havası olacaq
09 mart 13:21
- Suriyada DƏHŞƏT - 3 gündə 532 mülki vətəndaş həlak olub
09 mart 12:06
- Fuad Nağıyevə qarşı ittihamlar: Hər şeyi ermənilərə verdilər, pula satdılar
09 mart 11:09
- Dünyanı idarə edən xanımlar - Hansı ölkələrin lideri qadındır? - SİYAHI
09 mart 10:53
- İmişlidə DƏHŞƏT - Bir ailənin 3 üzvü DƏM qazından ÖLDÜ, daha ikisi xəstəxanaya yerləşdiridi
09 mart 02:05
- Fuad Nağıyevə sərt ittihamlar - Tahir Əmiraslanovu Şuşadan qovdu
09 mart 01:55
- DSMF-nin vəzifəli şəxsi maşınla piyadanı vurub öldürdü
09 mart 01:49
- Dünyanın ən zəngin 5 MİLYАRDER QАDINI - Müsəlmаn yoxdur
08 mart 22:31
- Azercell bizi niyə SOYUR ?
08 mart 20:01
- Nazirə hücum edildi: Burnu sındı – FOTO
08 mart 19:33
- Hitlerin qorxulu yuxusu: II Dünya müharibəsinin taleyini dəyişən qadın casus necə öldü?
08 mart 18:00
- Gərək fevralın 14-də birləşmiş komandanlıq altında MDB ordusuna qoşulmağa dair müqaviləyə qol çəkəydim...- Mütəllibov
08 mart 17:01
- Xruşovu öldürmək istəyən gürcü tələbələr – Onlardan biri sonradan deputat olub
08 mart 16:26
Video & Fotoqalereya
Video
Fotoqalereya