33 il öncə 19 avqustda... QİYAM BAŞ TUTSAYDI...Qorbaçovu..
19 avqust Rusiya tarixinin ən mühüm, həlledici günlərindən biridir.
Bu gün, bəlkə də 7 noyabr (1917), 9 may (1945), 5 mart (1953), 14 oktyabr (1964) günlərindən də böyük tarixi əhəmiyyətə malikdir.
7 noyabrda bütün zamanların və dünyanın ən böyük imperiyasının təməli atılmışdısa, 19 avqustda həmin imperiyanın süqutu geridönməz səciyyə aldı.
9 mayda sovet dövlətini idarə edənlər nasist Almaniyası üzərində qələbə qazanmışdısa, 19 avqustda o qələbənin nailiyyətləri puç oldu.
5 martda SSRİ-nin idarə edənlər artıq hamını bezdirmiş rəhbərin – Stalinin sonunu gətirib, dəfn etmişdilərsə, 19 avqustda Kreml sakinlərinin Qorbaçova gücü çatmadı.
14 oktyabrda kompartiyanın rəhbərliyi sözləşərək, prosesi düzüb-qoşub idarə edərək, ölkəni uçuruma aparan baş katib və baş nazir Nikita Xruşovu Pitsundadakı istirahətindən geri çağırıb, hakimiyyətdən kənarlaşdıra bilmişdilərsə, 19 avqustda sözləşmiş ölkə rəhbərliyi dövləti uçuruma aparan Mixail Qorbaçovu Forosda (Krım) istirahətdə olduğu zaman devirə bilmədi.
Həmin o baş tutmayan, cəmi 3 günün içində süqut edən hərbi-siyasi qiyamdan bu gün 33 il keçir. Qiyama rəhbərlik edənlərin heç biri sağ deyil. Onlar da qoruyub saxlamaq istədikləri dövlət (SSRİ) kimi tarixə qovuşublar.
Fövqəladə Vəziyyət üzrə Dövlət Komitəsi (ruscada - Государственный комитет по чрезвычайному положению (ГКЧП) ) adlanan qiyama formal olaraq SSRİ-nin vitse-prezidenti Gennadi Yanayev rəhbərlik edirdi. Dəstədə baş nazir Valentin Pavlov, daxili işlər naziri Boris Puqo, müdafiə naziri Dmitri Yazov, DTK sədri Bladimir Kryuçkov da vardı.
Sonradan məlum oldu ki, qiyamın təşəbbüskarı və faktiki rəhbəri məhz V.Kryuçkov olub. O, digər qiyamçı rəhbərləri inandırıb ki, dövlət əldən gedir, onu xilas etmək üçün “ölkəni yiyəsiz qoymuş”, “müttəfiq respublikaları boş buraxmış” Qorbaçovu hakimiyyətdən uzaqlaşdırmaq lazımdır.
Qiyam baş tutsaydı, FVDK-QKÇP hakimiyyətdə möhkəmlənsəydi, çox çəkmədən bir çox SSRİ respublikalarında (Ukrayna, Azərbaycan, Gürcüstan, Moldova, Ermənistan, Latviya, Liyva, Estoniya) başlanmış xalq hərəkatları repressiya ilə boğulacaqdı.
Rusiyanın özündə də Boris Yeltsinin, Anatoli Sobçakın, Ruslan Xasbulatovun, Ramazan Abdullatipovun başçılıq etdiyi demokratik hərəkat da cəzasız qalmayacaqdı. DTK generalları çətin ki, onların kompartiyaya qarşı yeritdiyi düşmənçilik siyasətini bağışlayaydılar.
Qiyamçıların sonunu da elə Yeltsinin başçılıq etdiyi hərəkatçılar gətirdi. Onlar cəsarətlə meydana çıxdılar, xalqı səfərbər etdilər, irticaya müqavimət göstərdilər. Baş verənlərin SSRİ rəhbərinə qarşı qiyam cəhdi olduğunu anlayan partokratların bir hissəsi, hüquq-mühafizə orqanları işçilərinin yarısı mütərəddid vəziyyətdə qaldılar, xalqa qarşı silah işlətməyə cürət etmədilər, müvafiq əmrləri sabotaj etdilər, nəticədə qiyam cəhdi uğursuzluqla başa çatdı.
Əslində isə bu qiyam təkcə Qorbaçova qarşı deyildi. Bu, ilk növbədə SSRİ-nin təşkil edən 15 müttəfiq respublikanın 8-nin müstəqil dövlət olmaq niyyətinə qarşı düşünülmüşdü. DTK generalları anlayırdılar ki, müstəqillik hərəkatları getdikcə geridönməz xarakter alır, onu 19 avqustda durdurmasalar, sonra gec olacaq.
Ancaq əksinə oldu. Bəlkə də 19 avqustda qiyam cəhdi olmasaydı, SSRİ 1991-ci ildə yox, daha sonrakı illərdə dağılacaqdı. (Ola bilər, heç dağılmayacaqdı, başqa necəsə mövcudluğunu sürdürəcəkdi).
21 avqustda paytaxta qayıda bilən Qorbaçov qiyam rəhbərlərinin həbs etdirdi, sonra kompartiyanı buraxdı, müttəfiq respublikaların qiyama dəstək verən rəhbərləri ilə soyuq davranmağa başladı, özü də istəmədən qırmızı imperiyanın dağılması prosesinə re-start verdi.
1991-ci ilin dekabrında isə Rusiya, Ukrayna, Belaris rəhbərləri Belovej meşəsindəki iqamətgahda görüşərək SSRİ-nin tabutuna 3 mismar çaldılar.
Beləcə, 4 ayın içində o boyda imperiya dağılıb getdi. Yüz minlərlə insanın qanı bahasına qurulan, milyonlarla insanın repressiya edilməsi sayəsində möhkəmlənən dövlət elə onu idarə edənlərin işbilməzliyi, hakim ideologiyanın puçluğu nəticəsində süquta uğradı.
Maraqlıdır ki, Rusiyadan qopmaq (SSRİ-dən çıxmaq) haqqında təşəbbüsü ilk qaldıran Ermənistan ən sona qaldı. O biri 13 respublika müstəqil dövlət olaraq, öz müstəqil siyasətlərini yeridəndə yenidən Moskvanın paçasına yapışan Ermənistan yalnız indi-indi özünü müstəqil dövlət kimi aparmağa başlayıb.
Əslində SSRİ-ni dinc yolla qoruyub saxlamaq, demək olar ki, mümkün deyildi. Bir-birindən fərqli mədəniyyətlərə, yaşam və düşüncə tərzinə malik xalqları yalnız həbsxana qayda-qanunları ilə bir arada saxlamaq olardı. Onlara bir az azadlıq, asudəlik verən kimi, öz milli mənzillərinə dağılışacaqdılar. Elə də oldu. Bu gün inanmaq çətindir ki, Tacikistan və Latviya eyni ölkənin tərkibində olublar. Eləcə də digər respublikalar.
Hazırda postsovet məkanında gedən müharibə və münaqişələrin bir səbəbi də odur ki, 1991-ci ilin 19 avqustunda DTK-da mayor, kapitan, leytenant rütbəsində olan şəxslər indi mühüm postlardadırlar və o zaman generalların bacarmadığı işi bacarmaq, Rusiyanın tarixi əzəmətini bərpa etmək, onun böyüklüyünü qorumaq istəyirlər.
P.S. 1991-ci il avqustun 22-dən avqustun 29-dək FVDK rəhbərlərinin hamısı (Puqodan başqa – o, özünü güllələmişdi) həbs olundu, lakin 1992-ci ilin iyunundan 1993-cü ilin yanvarına kimi onların hamısı zaminə buraxıldı. 23 fevral 1994-cü ildə FVDK işi üzrə ittiham olunanlar, Yeltsinin etirazlarına baxmayaraq, RF-nin Dövlət Duması tərəfindən verilən amnistiya ilə cəzadan yaxa qurtardılar.
- Qəzadan öncə qaydaları pozub başqa oturacağa keçmişdim
28 dekabr 2024 13:06
- 2024 bizim üçün böyük dəyişikliklər ili kimi yadda qaldı - Bakcell-in baş icraçı direktoru
25 dekabr 2024 13:56
- 25 İL ÖNCƏ ...
14 dekabr 2024 13:28
- Rusiyaya sığınan LİDERLƏR - Onların taleyi NECƏ OLDU?
10 dekabr 2024 16:26
- 106 İL ÖNCƏ BU GÜN ...
7 dekabr 2024 16:03
- Öncə Ənvər Əliyevə dəstək verən Elçibəy niyə sonradan ....?
22 noyabr 2024 16:30
- Mustafa Kamal Atatürkün ANIM günüdür
10 noyabr 2024 12:30
- Rusiya və Ukrayna danışıqlara başladı - Tarixi razılaşma!
30 oktyabr 2024 11:11
- Azərbaycanda BÖYÜK REZONANS - Baba Rzayevin TÖHMƏTinin SENSASİON DETALLARI – Sən demə..
7 oktyabr 2024 22:21
- Rüstəm Behrudi - Həmişə gəlib görürdüm ki, Mirşahin oturub kreslomda...
12 sentyabr 2024 21:16
- Bakıda döşəyin içindən nələr çıxdı ŞOK + VİDEO
06 yanvar 19:32
- Soğanı belə yemək 1001 dərdə dəva imiş
06 yanvar 18:43
- Moskva susur: Putin qəzada ölənlərə kompensasiya ödəmək istəmir
06 yanvar 16:44
- Veysəloğlu-nun təşkil etdiyi -Miratorqla dadlı fürsətlər- lotereyasının qalibləri bəlli oldu
06 yanvar 14:28
- Gürcüstandа hərbi xidmət 6 АY OLDU - İş yerində maaşı saxlayacaqlar
06 yanvar 14:14
- Azərbaycanda nə qədər BİCBАLА DOĞULUR - Tanınmış vəkil
06 yanvar 13:37
- Sabiq maliyyə nazirinə hökm oxundu - O, məhkəmədə Seymur Talıbova verdiyi pulun məbləğini açıqladı
06 yanvar 13:23
- Seçkiqabağı təşviqat başlayır
06 yanvar 11:57
- 2025-də SSRİ yenidən doğulacaq – Vasserman
06 yanvar 11:35
- Prezident həlak olan ekipaj heyətinin ailə üzvləri və sağ qalan bələdçilərlə görüşdü
06 yanvar 11:18
- Rusiyanın dağılması Çeçenistanla başlaya bilər
05 yanvar 22:54
- Kəmaləddin Heydərov onları TƏLTİF ETDİ
05 yanvar 22:24
- Azərbaycan dilçiliyi göz yaşlarına inanmır - Professor İdris Abbasov yazır...
05 yanvar 20:51
- Bibərin inanılmaz faydaları - Saymaqla bitmir...
05 yanvar 20:40
- Petrosyanı ifşa edən VİDEO : Sabiq prezident Ağdamdakı çıxışında işğalı etiraf etdi
05 yanvar 19:57
- Fuad Poladovun adı bu küçəyə verildi - FOTO
05 yanvar 19:39
- AZAL sərnişinlərini xilas edənlər mükafatlandırıldı - Fotolar
05 yanvar 19:24
- 10 ukraynalı əsgəri öldürən QƏSSАB özbəyə cəza....
05 yanvar 18:49
- Abxaziyada ailə faciəsi - 5 uşaq öldü
05 yanvar 15:36
- Zeynəb Xanlarova 43 il əvvəl - FOTO
05 yanvar 14:14
- Prezident Azərbaycanın pravoslav xristian icmasını təbrik etdi
05 yanvar 13:23
- Bağırsaqları təmizləyir: Səhərlər =10 dəqiqəlik qayda= qəbizliyin qarşısını alır
05 yanvar 13:09
- Gürcüstanda yeni nazirlik yaradıldı
05 yanvar 12:34
- Ərdoğan qonşusunun yas mərasimində Quran oxudu - VIDEO
05 yanvar 12:23
- Kadırovun bu hərəkəti Putini özündən çıxartdı – Yerinə başqasını axtarır...
05 yanvar 00:08
- Dünyanın ən yaşlı insanı VƏFAT ETDİ
04 yanvar 23:11
- Adı yaşıl, özü ağ, buzlu adaya iddialar - Qrenlandiya niyə qiymətli olub?
04 yanvar 22:33
- lBakı həbsxanasında MƏHKUM ÖLDÜ
04 yanvar 14:43
- Bakıda sərnişin avtobusu TIR-la toqquşdu - Ölən var
04 yanvar 13:23
- Osmanlı əleyhinə ifadələr Suriya dərsliklərindən çıxarıldı
04 yanvar 12:51