- Milli Məclisin ən yaşlı deputatları - Onlar yenidən seçiləcəkmi? - MARAQLI SORĞU
- İranda prezident seçkiləri başa çatdı: Səslər sayılır
- Bakıda qardaş bacısını əxlaqsızlığa sövq edən anasının qatili oldu - Hadisənin DETALLARI - VİDEO
- Orban Azərbaycana gəldi
- ANAMA-da nələr baş verir..? Cinayətkar PESOK OĞRUSU Ramiz Əlqəməyev necə sektor müdiri oldu..?
AZAD QARADƏRƏLİ QUYRUQ DOĞDU
AZAD QARADƏRƏLİ
QUYRUQ DOĞDU,
yaxud quyruq dondu deyimlərinə bir ötəri baxış
Kamran Məhərrəmliyə
Bu barədə, bir neçə dəfə yazmışam, radioda dönə-dönə veriliş hazırlamışam deyə, çalışacağam ki, məsələni qısa kəsim.
Radioda yeni işləyən vaxtlarım idi. Baş redaktorumuz Eldar Baxış xəstələnmiş, xəstəxanaya düşmüş, sonra da o məşum zəhərlənmədən vəfat etmişdi. Bir növ başsız qalmışdıq. Müvəqqəti də olsa, baş redaktorun vəzifəsini müavin Qaçay Köçərli icra edirdi.
Bir gün Qaçay müəllim bizi toplayıb bir neçə məsələdən danışdı, sonra elan etdi ki, bəs, indiyə qədər səhv yazmışıq, “quyruq doğdu” deyil, “quyruq dondu” olmalıdır və bu barədə fikri qətidir. Qarşıdan quyruq doğan günlər gəlirdi və tapşırdı ki, uşaqlara bu barədə səhih məlumat verin.
Hamı mənə baxdı. Yəni, sən nə düşünürsən?
Qaydaya görə, baş redaktorun vəzifəsini icra edənin dediyini müzakirə etmirlər. (Yəni bizim ölkədə belə bir xəstəlik hökm sürüb, sürür və sürməkdədir: rəhbər desə ki, qatıq qaradır, sən denən lap zil qaradır. Türkiyə türkləri demişkən, malesef, bu yolxucu xəstəlik karona virusdan da qorxuludur və elə onun kimi yayğındır.)
Mən isə bildirdim ki, “quyruq doğdu” bir xalq sözüdür və min illərdir ki, bütün türk xalqlarında bu gələnək var. “Quyruq doğdu” adi deyim deyil, bir astronomik vahiddir: quyruq doğanda, yəni avqustun 6-da yay yarı olur. İlk balı onda süzürlər, küləşi tarladan yığışdırır, yay şumu aparırlar. Axar sular sərinləyir, gecələr otların üzərinə şeh düşür. Quzuları qırxar, yaylaqdan bir az aşağılara enmək hazırlığı aparılır. Deyilənə görə, quyruq doğandan sonra dəvələr yaylaqda üzü arana yatarlar... O ki qaldı “quyruq dondu” deyiminə, bu, sadəcə, onun izahlarından biri ola bilər və s... Hə, bir də Firidun bəy Köçərli, Həsən Bəy Zərdabi kimi mütəfəkkirlərimiz “Quyruq doğdu” yazıblar, elə bilirəm ki, biz də bu cür yazmalıyıq...
Müzakirə böyük mübahisəyə səbəb oldu, sonra da az qala qanqaraçılığına dönəcəkdi...
Allah Qaçay müəllimə rəhmət etsin. Özünəməxsus şeirlər yazardı, baxmayaraq ki, şeir estetikası baxımından baxışlarımızda fərqlər vardı, amma kişinin də klassik üslubu və müəyyən dairədə oxucuları mövcud idi. Və o romantika dolu 90-lardan gəlmə bir yaxşı adət vardı ki, yeni sözlər yaratmaq, əcaib söz və ifadələrdən qurtulmaq, rus və ərəb dillərindən gəlmə bir çox ağır ifadələrə əlvida demək kimi mətləblər də daxil, hər deyimə şübhə ilə baxır, yenisini yaratmağa cəhd edirdilər. Bunlar yaxşı hal olsa da, bəzən aşırı romantika üzündən səhvlərə də aparıb çıxarırdı...
(Açığı, o inqilabi-romantika dolu günlərin xiffətini hərdən çəkirəm. Nə olaydı, bir gün hamımızı yığıb deyəydilər ki, milli soyadlarımızı bərpa edirik, sabahdan hamı –ov, -yev şəkilçisi əvəzinə -lı,-li,-lu, -lü soyadına keçir! Və bir də deyəydilər ki, sabahdan dilimiz Azərbaycan türk dili adlandırılır! Və bir də...)
Bir neçə gün sonra mənim uşaqlar üçün yazdığım bir neçə kiçik hekayəni rəhmətlik Əhəd Muxtar “Şəhriyar” qəzetində çap etmiş, mənə də bir nüsxə qəzet və müəyyən miqdarda qonarar da gətirmişdi. O, qəzetdən birini də Qaçay müəllimə verib getdi. Kişi qəzeti vərəqlədi və mənim uşaqlar üçün yazdığım “Məhsətinin nağılları” silsiləsindən hekayələri, o cümlədən “Quyruq doğdu” hekayəmi oxudu, bir siqaret yandırdı, bir qədər dəhlizdə gəzişdikdən sonra içəri girib əlini mənə uzatdı, dedi:
-Sən haqlısan. “Quyruq doğdu” olmalıdır. Bu hekayəni “Günlərin bir günü” verilişinə salacam...
(“Günlərin bir günü” uşaqlar üçün ədəbiyyat proqramı idi və Qaçay müəllim yazır, o vaxt balaca uşaq olan Bəxtiyar Səxavətoğlu – mərhum müğənni Səxavətin oğlu - aktyorlardan biri ilə aparırdı.)
İçimdə bir fərəh vardı. Ona görə yox ki, məndən yaşlı adamı fikrindən döndərə bilmişdim, ona görə ki, qatığın qara olmadığını vəzifəli adama və onun tabeliyindəkilərə inandıra bilmişdim...
O ki qaldı o hekayəyə...
O uşaq hekayəsi budur...
QUYRUQ DOĞDU
(“Məhsətinin nağılları” silsiləsindən)
Avqustun əvvəlləri idi. Yaylaqda havalar soyumağa başlamışdı. Bir gün bizə qonaq gələn çoban Qələndər dedi:
-Həəə, havalar soyuyur yavaş-yavaş. Quyruq ki, doğdu, yaylaqda, elə aranda da hava sınar, istilər səngiyər...
Çoban gedən kimi Məhsəti yaxamdan yapışdı ki, bəs “quyruq doğdu” nə deməkdir?
Mən nə qədər çalışsam da, onu başa sala bilmədim. Sonra onu dürüst bilgiləndirmək üçün meşəyə yollandım.
Palıd ağacının yarpaqları üzərində qoyun quyruğuna oxşayan, ağ-çəhrayı rəngə çalan qovucuqları qırıb alaçığa döndüm. Sonra Məhsətini yanıma çağırıb dedim:
-Quzum, bax, avqustun əvvəllərində palıd yarpağı üzərində qoyun quyruğuna bənzəyən belə şeylər əmələ gəlir. Bir də səmada bu vaxtlar quyruqlu ulduz görünür. Buna görə “quyruq doğdu” deyirlər. Bir də deyirlər ki, bu günlərdə havalar soyumağa başladığı üçün, dağ yerində quyruq yağı donur. Ona görə bəzi yerlərdə buna “quyruq dondu” deyirlər.
Məhsəti üstü “quyruqlu” palıd yarpaqlarına baxa-baxa dedi:
-Ata, day bəsdi yaylaxda qaldıx, gedək arana, evimizə.
Mən təəccüblə soruşdum:
-Niyə mənim balam, axı aran hələ istidir?
O, başını bulayıb dedi:
-Yox, ata, gedək. Qoyunlarımızın quyruğu donar axı...
- General-polkovnik vəzifəsindən AZAD EDİLDİ - Yeni komandan o oldu
5 iyul 2024 21:03
- Rasputini öldürən, Stalinin qorxduğu azərbaycanlı
5 iyul 2024 12:35
- Sərdar Cəlaloğlu niyə Naxçıvanı seçdi? - Sonuncu seçkimdir
5 iyul 2024 12:22
- Rəfail Mehdiyev işdən çıxarıldı - Yeni təyinat
3 iyul 2024 12:16
- Prezident "Zəngilan" tankerinin istismara verilməsi mərasimində iştirak etdi (FOTO/YENİLƏNİB)
2 iyul 2024 11:55
- Zakir Sultanov azadlığa buraxıldı
1 iyul 2024 21:08
- Malayziyada sarı paltar niyə qadağandır?
28 iyun 2024 00:52
- Ermənistan ya konstitusiyasını dəyişməlidir, ya da dəyişməlidir: İlham Əliyev dedisə, bitdi!
26 iyun 2024 21:14
- Azərbaycan Ordusunun yaradılmasından 106 il ötür
26 iyun 2024 01:05
- Şoyqu və Gerasimovun həbsi ilə bağlı order verildi
25 iyun 2024 16:00
- Milli Məclisin ən yaşlı deputatları - Onlar yenidən seçiləcəkmi? - MARAQLI SORĞU
06 iyul 01:50
- Ərdoğana Şuşaya deyil, Almaniyaya getməsini Əliyev təklif edibmiş - RƏSMİ DAİRƏLƏR AÇIQLADI
06 iyul 01:40
- İranda prezident seçkiləri başa çatdı: Səslər sayılır
06 iyul 01:34
- Bakıda qardaş bacısını əxlaqsızlığa sövq edən anasının qatili oldu - Hadisənin DETALLARI - VİDEO
06 iyul 01:28
- Orban Azərbaycana gəldi
06 iyul 00:27
- ANAMA-da nələr baş verir..? Cinayətkar PESOK OĞRUSU Ramiz Əlqəməyev necə sektor müdiri oldu..?
06 iyul 00:13
- Azercell-dən müştərilərin əleyhinə DAHA BİR QƏRAR - BUNDAN SONRA..
05 iyul 23:05
- Ağstafa icra başçısının macəra dolu həyatı: Seymur Orucovun başı qalmaqaldan açılmır – FOTOLAR
05 iyul 22:23
- 25 ildir deputat olan oliqarx Azər Kərimlinin top dağtmaz mülklərinin – ŞOK SİYAHISI
05 iyul 21:34
- Gömrük məmuru arvadını bıçaqladı
05 iyul 21:17
- General-polkovnik vəzifəsindən AZAD EDİLDİ - Yeni komandan o oldu
05 iyul 21:03
- Rəsul Quliyev builki parlament seçkilərindən danışdı - Özümü Don Kixot vəziyyətinə salmaq istəmirəm
05 iyul 20:06
- İqlim dəyişikliyi və COP-29: Elm və əməkdaşlıq dünyanı xilas edəcək!
05 iyul 19:27
- Bu kolleclərə direktorlar təyin olundu - Foto
05 iyul 18:53
- 6 yaşlı RUMINİYA-lı CORC MİKAYIL azərbaycanlı atasını və babasını axtarır ÖZƏL
05 iyul 16:51
- Prezident İsa bulağı-nda çay içdi - Fotolar
05 iyul 16:22
- NAR Azərbaycanda turizmin inkişafını dəstəkləyir
05 iyul 16:16
- Azərbaycan Televiziya və Radio Verilişləri QSC-nin hansı sədri SƏLƏMƏ milyonlarla pul verir ?
05 iyul 15:29
- Məhkəmə SOCAR-ın sabiq vitse-prezidentinin gəlini ilə bağlı QƏRAR verdi
05 iyul 14:26
- Bakı İlahiyyat Kollecinə yeni direktor təyin olundu - DOSYE
05 iyul 13:55
- Mövcud konstitusiya ciddi gərginlik yaradır, yenisinə ehtiyac var- PAŞİNYAN
05 iyul 13:36
- Prezident Şuşada açılışlar etdi (YENİLƏNİB)
05 iyul 13:18
- Elektrik dirəyi aşdı - Mantyor yerə yıxılıb ÖLDÜ
05 iyul 13:10
- Rasputini öldürən, Stalinin qorxduğu azərbaycanlı
05 iyul 12:35
- Sərdar Cəlaloğlu niyə Naxçıvanı seçdi? - Sonuncu seçkimdir
05 iyul 12:22
- Müsavatdan 10 nəfərə vəzifə veriləcək - ŞOK PLAN
05 iyul 11:57
- Kafedə müştəri xanım ofisiantın başına külqabı ilə vurdu - QƏRAR
05 iyul 11:37
- Azərbaycanda anormal istilər - Günün altında 50 dərəcə...
05 iyul 11:03
- Anar Cəbrayıllı yeni vəzifəyə təyinat aldı
05 iyul 10:50
- İranda prezident seçkilərinin ikinci turunda səsvermə başlayıb
05 iyul 10:32