XAYA, yoxsa HAYA ?
Haya, yoxsa xaya..?
Ortaq türkcə problemi
Xalq artistimiz Brilliyant xanım Dadaşovanın Türkiyə türkcəsinə uyğunlaşdırdığı bir Azərbaycan mahnısını hər dəfə eşidəndə məni əcaib gülmək tutur. Sevimli müğənnimiz mahnıda tez-tez təkrar olunan “xəyallar, xəyallar” ifadəsini “xayalar, xayalar” kimi ifa etməkdən sanki ləzzət alır və doymaq bilmir. (Şübhəsi olanlar mahnıya qulaq asa bilərlər.)
Mən gözəl müğənnimizin xoş niyyətini anlayıram və bunu haradasa təqdir edirəm. Brilliyant xanım da uzaq Altaydan tutmuş Balkanlara və İstambula qədər geniş bir coğrafiyada yayılan və sayı 300 milyondan artıq olan türk xalqlarının mədəniyyətinin və dilinin yaxınlaşmasına, inteqrasiyasına öz əvəzsiz töhfəsini vermək istəyir. Niyyət çox gözəldir. Ancaq “xaya” əvəzinə “haya” deməklə inteqrasiya olmur axı.
Bu, Brilliyant xanımın xətası deyil...
Çünki neçə illərdir dilçi alimlərimiz, şairlərimiz, siyasətçilərimiz ortaq türk əlifbasından, ortaq türk dilindən o qədər basıb-bağlayırlar ki, yazıq müğənni neyləsin. Bəzi alimlərimiz hətta Azərbaycan əlifbasındakı “x” səsini “h” səsi ilə əvəz etmək barədə təkliflər verirlər. Və eybəcər şəkildə bir neçə dili “remiks” edib ortaya ortaq türkcə qoymaq istəyirlər. Ancaq izah etmirlər ki, belə olan halda “haya” ilə “xaya”nın nə fərqi olacaq.
Bir neçə il əvvəl bu məsələ ilə bağlı hörmətli yazıçımız Anar da öz fikrini bildirmişdi. Anar müəllim “x” hərfini “h” ilə əvəz edəndə “xal” və “hal” sözlərinin qarışacağını, “halın necədir” əvəzinə “xalın necədir” deyiləcəyini misal göstərmişdi.
Bu xırda qeydləri etməkdə mənim məqsədim kimlərisə günahlandırmaq deyil. Birincisi, kimlərisə günahlandırmaqla problem həll olunmur. İkincisi, ortaq əlifba, ortaq dil kimi çox ciddi problemləri tələm-tələsik həll etmək olmaz. Bu məsələlər on illər, bəlkə də yüz illər tələb edir. Əsas məsələ istiqaməti düzgün götürməkdir. Məni narahat eləyən budur.
Ən ciddi məsələ isə odur ki, ortaq dildən öncə ortaq dəyərlər yaradılmalıdır. Heç kimə sirr deyil ki, bu gün özünü türk dilli hesab edən Özbəkistan, Qazaxstan, Türkmənistan, Qırğızstan və s. dövlətlərin hərəsinin başında bir “Türkmənbaşı”, “Elbaşı”-nə başı oturub və cəmiyyəti öz “Ruhnaməsi” ilə idarə edir. Bu ölkələri xərçəng kimi məhv edən korrupsiyadan, rüşvətxorluqdan, mənəi və həqiqi dilənçilikdən, insan haqlarına sayqısızlıqdan, məddahlıqdan, yaltaqlıqdan, saxtakarlıqdan, saxta sseçkidən isə danışmağa dəyməz. Belə olan halda biz ortaq nə yaratmalıyıq: Ortaq korrupsiya dili, yoxsa ortaq yaltaqlıq əlifbası? Biz türklər bir-birimizdən nə öyrənə bilərik? Axı rəhmətlik İsmayıl Qaspralı “Əməldə birlik” deyib. Biz hansı əməllərimizi birləşdirə bilərik? Görürsünüz, problem çox qəlizdir. “Xayalar, xayalar” deməklə məsələ həll olunmur.
Kamran Məhərrəmli
- Tağı Əhmədovun dəfn yeri: FƏXRİ XİYABAN, yoxsa ?
19 oktyabr 2024 09:56
- Elçibəyi hakimiyyətə 3 yəhudi gətirmişdi - Nemət Pənahlı )))
12 oktyabr 2024 12:13
- Prezident və xanımı Cəbrayılda açılışda iştirak etdilər
4 oktyabr 2024 13:08
- Rusiyadan qovulan azərbaycanlı milyarderi kim hədəfə alıb? - FTB, yoxsa diaspora? - İlginc detallar
30 sentyabr 2024 13:58
- Japarov Akayevin səhvlərini sadaladı – 99 dəfə yaxşılıq et, bir dəfə səhv, bağışlanmaz
26 sentyabr 2024 12:14
- Müsavat başqanlığına namizədi öldürəndən sonra tikə-tikə doğrayıblar - ŞOK
24 sentyabr 2024 15:57
- AXC Təşkilat şöbəsinin ilk müdiri Arif Abdullayevin QƏTLİNDƏN 34 İL KEÇİR
24 sentyabr 2024 14:16
- Tanınmış ziyalı Baş Prokurora MÜRACİƏT etdi
20 sentyabr 2024 14:42
- Nəcməddin Sadıkovu görün hansı qüvvələr QORUYUR - SENSASİYA
18 sentyabr 2024 09:36
- İqlim dəyişikliyi və COP 29: Elm və əməkdaşlıq dünyanı xilas edəcək!
15 sentyabr 2024 20:54
- Sabah rayonlarda 10 MİNDƏN ÇOX abonentin QAZI OLMAYACAQ
22 oktyabr 18:23
- Kəmaləddin Heydərov su basmış ərazilərdə - Foto
22 oktyabr 17:19
- Cəfər MTK yanğın hovuzu üzərində obyekt tikir — Bəs, FHN, Nərimanov RİH hara baxır?!
22 oktyabr 17:00
- Bakcell UNEC-də keçirilən İnnovasiya Həftəsinin əsas tərəfdaşıdır
22 oktyabr 16:15
- Bu gün axşam oturub götür-qoy etməliyik - Eldar Əzizov, NƏYİ ? ))
22 oktyabr 15:12
- Rektoru öldürən Müşfiq Atakişiyevlə bağlı hökm dəyişmədi
22 oktyabr 14:56
- Yağış zamanı Bakıda tuneldə 2 nəfər BATIB ÖLDÜ - VİDEO
22 oktyabr 14:45
- Rusiya vətəndaşı Samur bələdiyyəsinin sədri Elnarə Ayıbova ilə bağlı Baş Prokurora şikayət etdi...
22 oktyabr 14:10
- Xaricdən 1 ƏDƏDİ 16 DOLLARDAN (27,8 manat) 8 MİN 22 ƏDƏD ARI alınıb ))
22 oktyabr 12:54
- Azərbaycan Qazaxıstandan BİRİ 2 MİN DOLLARA DƏVƏ ALIB
22 oktyabr 12:40
- Bakıda məktəbin hasarı uçdu, dərslər dayandırıldı - Foto
22 oktyabr 12:22
- Milli Məclisdə SİQARETLƏ bağlı cərimə qəbul edildi - 700 MANAT CƏRİMƏ
22 oktyabr 12:14
- Eks-prezidentə RÜŞVƏTƏ görə 20 ildən çox iş verildi ))
22 oktyabr 12:04
- Hərbçimiz güllədən öldü
22 oktyabr 11:46
- Bu universitetə yeni prorektor təyin edildi
22 oktyabr 11:26
- Prezident MAN TruckBus şirkətinin baş direktorunu QƏBUL ETDİ
22 oktyabr 11:21
- Musa Qasımlı vəzifəsindən azad edildi - Yeni TƏYİNAT
22 oktyabr 11:14
- Ərini öldürdü, amma həbs olunmadı - Bakıda idmançının qətlinin TƏFƏRRÜATI
22 oktyabr 10:29
- Bağırov körpüsünü su basdı: Eldar Əzizov əraziyə baxış keçirdi - FOTO
22 oktyabr 10:12
- Narin Güranın qətlində yeni təfərrüat üzə çıxdı: Qatillərin cəzası bəlli oldu
22 oktyabr 09:58
- ABŞ 4 ölkənin şirkət və fiziki şəxslərini qara siyahıya saldı - SƏBƏB
22 oktyabr 01:48
- Ermənistan Konstitusiyasında nələr yazılıb? - Türkiyədən bu ərazilər, Naxçıvan və Gədəbəydən isə...
22 oktyabr 01:30
- Ət əvəzinə dil və qaraciyər yeyin – Superqidanın sirləri
22 oktyabr 01:14
- Putinə dedim ki, dostuq, amma Moskvanı vuracam - Tramp
22 oktyabr 01:02
- Gülənin ölümünü belə qeyd etdilər - Fotolar
22 oktyabr 00:27
- SSRİ-nin kosmosda həlak olan ilk kosmonavtı kim olub? –FOTO
21 oktyabr 23:07
- Cəfər MTK yanğın HOVUZU üzərində obyekt tikir- FHN, Nərimanov RİH hara baxır ?
21 oktyabr 22:04
- Qardaşı oğlu Fətullah Gülənlə bağlı NƏLƏR DANIŞDI
21 oktyabr 21:41
- Ramiz Mehdiyev cinayət işindən danışdı
21 oktyabr 21:33
- Xaricdən 3 manata gətirilən toyuq əti marketlərdə 2 DƏFƏ BAHA satılır – Qiymətlər
21 oktyabr 21:18