- Türkdilli ölkələrin Şahmat Assosiasiyası yaradıldı
- Deyirdi, evinizi partladacam – Azərmaş sədri məhkəmədə ölümlə hədələnməyindən DANIŞDI
- Nadir Əliyev azadlığa buraxıldı - Digərinə 7 il həbs!
- BAKCELL-in dəstəyi ilə Xəzəri qoruyaq! aksiyası baş tutub
- VII çağırış Milli Məclis sədrinin müavinləri seçilib, say artırılıb - ADLAR
Seyid Əzim Şirvani necə öldürülüb?
Maqazin3 sentyabr 2024 17:12
Xalq arasında bir söz var: "Şirvan şairlərinə sahib çıxmır". Azərbaycanın ən görkəmli şəxsiyyətlərinin dünyaya gəldiyi və yaşadığı Şirvan zonası tariximizin bütün dövrlərində ölkəmizin tarixində mühüm yer tutub. Bir məsəl var el arasında: Səs Qarabağdan, söz Şirvanda dünyaya gəlib. Əlbətdə, söz sahibi olan əksər dəyərli insanların yurdudur Şirvan.
Ancaq bu ifadə "Şirvan şairlərinə sahib çıxmır" həqiqətən bir faciə ilə bağlıdır. Bu ifadə Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi Seyid Əzim Şirvaninin ölümündən sonra yaranıb. İndi isə ətraflı...
Seyid Əzim Şirvani 1833-cü il 9 iyulda Şamaxı şəhərində anadan olub. Uşaqlıqdan dini elmlərə sonsuz maraq göstərən şair, dini təhsil almaq üçün bir müddət vətəndən uzaqlarda - Bağdad və s. şəhərlərdə yaşayıb. Uzun illər həmin elmlərin öyrənilməsinə vaxt sərf edən şair 50-ci illərin axırlarında doğma vətənə qayıdıb. Lakin, Şamaxının bəzi savadsız dairələri onu gözdən salmaq məqsədi ilə hər yanda geniş təbliğatlar aparıb və şairi "kafir", "səfeh" adlandırıb.
Seyid Əzim 1869-cu ildə Şamaxıda öz hesabına yeni üsul məktəbi açır. Məktəbdə təhsil ən yeni, mütərəqqi üsullarla aparılırdı. Fiziki cəzalar qadağan idi. Müasir dövrün elmlər öyrədilirdi. Mirzə Ələkbər Sabir və Sultanməcid Qənizadə bu məktəbdə təhsil almışdı.
Azərbaycan ədəbi tarixində yeganə şəxs idi ki, 1877-ci ildə "Uşaqların baharı" adlı dərslik yazaraq şagirdlərə vətənlərinə məhəbbət hissi aşılayır, onlara öz tarixləri və mədəni irsindən qürur duymaq, vətəninə layiqli övlad olmaq ideyaları təlqin edilirdi. Vətənpərvlik əsas hədəf idi dərsliyin yazılmasında. Lakin bu Çar hökumətini qorxudurdu və dərslik yığışdırldı, Seyid Əzimə xəbərdarlıq edildi və bütün nəşr evlərinə tapşırıldı ki, bu çap edilsə, ağır cəzalar olacaq.
18 ildən artıq öz məktəbində müəllimlik edib. Ancaq sona qədər davam edə bilmir. Din donu altında gizlənən cahil mollalar, digər tərəfdən də o zaman Şamaxıda dövlət tərəfindən açılan şəhər məktəbinin təsiri nəticəsində get-gedə həmin məktəb artıq öz fəaliyyətini dayandırmağa məcbur olur.
Şirvani Qafqaz müsəlmanlarını təbii elmi biliklərə yiyələnməyə, xurafat və fanatizmi rədd etməyə, tərəqqi və mədəni dirçəliş yolu tutmağa çağırırdı. Seyid Əzim öz yaradıcılığında demokratik maarifçiliyinin ən yaxşı xüsusiyyətlərini birləşdirə bilmiş idi. Məhəmməd Əmin Rəsulzadə ona böyük dəyər verirdi: "Minlərlə bivec seyidin içindən Seyid Əzim Şirvani yetişdirirsə, bu millətin işığı heç bir zaman sönməyəcək!".
Mənə maraqldır ki, niyə Azərbaycanda dərsliklərdə, kitablarda, mediada və digər məlumat mənbələrində yazırlar: "1888-ci il iyunun 1-də Şamaxıda vəfat edib". Bəs sual verən yoxdur ki, şair və müəllim niyə birdən-birə 53 yaşında qəfil ölüb? Niyə ona olan sui-qəsdi gizlətməyə çalışırlar?
Guya Seyid Əzim Şirvani məscid qapısında yaradılan süni basabasda ölüb. Şair orda nə edirdi əgər möhvumata qarşı mübarizə aparırdısa?
Seyid Əzim Şirvani 1888-ci ilin may ayının 20-də Şamaxı məscidində döyülərək öldürülüb. Ayaqlar altında onu əziblər. Onun məscidə daxil olmasını görən mollalar qışıqırıb "öldürün kafiri" sözündən sonra yüzlərlə insan onu ayaqlar altına alaraq əzə-əzə qətl ediblər. Meyidini güclə çıxardıblar və ailəsinə təhvil veriblər.
Özünün vəsiyyətinə görə, onu Şahxəndan qəbirstanlığında dəfn ediblər. Şaxəndan (Şahi Xəndan) Nəsiminin böyük qardaşı olub.
"Mən öləndə Şahxəndanda basdırın,
Çünki, onun Şahi Xəndanı var", deyirdi Seyid Əzim.
İndi də əllərində bayaraq tutublar ki, guya Seyid Əzimin qələmə aldığı "Öküş oğlu" şeiri şiələri təhqir edib. Bu şeiri gündəmə gətirən xaricdə Azərbaycan əleyihnə yalan məlumatlar yazan Güntay Gəncalpa məxsusdur. Güntay şairin şeirini tərcümə edəndə kifayət qədər təhriflərə yol verib. Əslində Seyid Əzimin orjinal şeirində bu cümlə yazılır:
Qaimu Al Muhəmməddur (s) İmami-Qaibim
Xidmət üçün hazirəm, ol Muxtəfadən dönmərəm.
Kimə lazımdırsa Güntayın saxtakarlığını və Seyid Əzimin orjinalını təqdim edə bilərəm.
Çox heyf ki, sağlığında daim hər addımı nəzarət altında olan, yaşadığı cəmiyyətdə amansız təqiblərə, hücumlara məruz qalan və savadsızların "kafir" kimi qələmə verdiyi bu böyük maarifçi, görünür indi də heç kəsin yadına düşmür.
Seyid Əzim Şirvaninin Həsən bəy Məlikova (Zərdabiyə) məktubu, 1877-ci il
Zaur Aliyev, dosent
Oxşar xəbərlər
- Deyirdi, evinizi partladacam – Azərmaş sədri məhkəmədə ölümlə hədələnməyindən DANIŞDI
23 sentyabr 2024 16:19
- Türk dünyasının ilk HAKIM qadını: Repressiya maşını Mühlisə Bubini necə məhv etdi
22 sentyabr 2024 15:21
- Tanınmış ziyalı Baş Prokurora MÜRACİƏT etdi
20 sentyabr 2024 14:42
- Yediyimiz ətdən qurd çıxır, bizi hər gün döyürlər – Bakıda 13 yaşlı oğlan uşaq evindən qaçdı və EFİRƏ ÇIXDI
19 sentyabr 2024 22:58
- Bakıdakı LƏNƏTlənmiş bina — Burada nikaha girənlər xoşbəxtlik tapmır? (FOTOLAR)
19 sentyabr 2024 12:50
- Tələbələr üçün gediş haqqı İstanbulda 7 qəpik, Azərbaycanda 50 qəpikdir – Ekspertdən açıqlama
18 sentyabr 2024 19:30
- Tatarıstanda qadın terrorçular saxlanılıb - - cihadçılara seks xidməti... - VİDEO
18 sentyabr 2024 13:17
- Nyu-Yorkun BAKI restoranının sahibi GÖRÜN KİM İMİŞ - Azərbaycan təamlarını Klinton da dadıb
16 sentyabr 2024 09:41
- Narin buna görə öldürülüb - DƏHŞƏTLİ FAKTLAR
15 sentyabr 2024 13:46
- TÜPÜRÜM SİZİN AĞZINIZA - Elza bu şeirə görə AYB-dən çıxarılır ?
14 sentyabr 2024 16:49
Xəbər lenti
- Türkdilli ölkələrin Şahmat Assosiasiyası yaradıldı
23 sentyabr 17:45
- Deyirdi, evinizi partladacam – Azərmaş sədri məhkəmədə ölümlə hədələnməyindən DANIŞDI
23 sentyabr 16:19
- Nadir Əliyev azadlığa buraxıldı - Digərinə 7 il həbs!
23 sentyabr 15:27
- Prezident ONLARI vəzifədən azad etdi (SƏRƏNCAM)
23 sentyabr 15:12
- BAKCELL-in dəstəyi ilə Xəzəri qoruyaq! aksiyası baş tutub
23 sentyabr 15:04
- Elman Rüstəmovun Preimium Bank əməliyyatı - 5 milyonluq kredit qalmaqalı ilə bağlı yeni detallar
23 sentyabr 14:57
- VII çağırış Milli Məclis sədrinin müavinləri seçilib, say artırılıb - ADLAR
23 sentyabr 13:46
- SON DƏQİQƏ! Natiq Cəfərli REAL Partiyasının SƏDRİ SEÇİLDİ
23 sentyabr 13:40
- Sahibə Qafarova yenidən Milli Məclisin sədri oldu
23 sentyabr 13:36
- İlham Əliyev VII çağırış Milli Məclisin ilk iclasında iştirak etdi - Foto
23 sentyabr 13:30
- Azərbaycan Ordusunun əsgəri odlu silahdan açılmış atəş nəticəsində ölüb
22 sentyabr 23:36
- Afrikaya qar yağdı - ŞOK görüntülər VİDEO
22 sentyabr 20:55
- İranda üçgünlük MATƏM elan edildi
22 sentyabr 20:38
- Əsgərimiz həlak oldu
22 sentyabr 20:28
- Milli Məclisin yeni sədri bu tarixdə seçiləcək: İki deputat daha şanslıdır - ADLAR
22 sentyabr 15:32
- Türk dünyasının ilk HAKIM qadını: Repressiya maşını Mühlisə Bubini necə məhv etdi
22 sentyabr 15:21
- Allahşükür Paşazdə Moskvada mühüm görüşlər keçirir
22 sentyabr 14:18
- Kremlin zəhərlədiyi Sibir dissidenti Kara Murza - Putin rejim qəfil dağılacaq
22 sentyabr 13:55
- 26 barmağı olan qız uşağı doğuldu - FOTO
22 sentyabr 13:12
- İranda mədəndə PARTLAYIŞ - 30 ölü - Foto
22 sentyabr 12:28
- MÜSƏLMANLARIN VATİKANI yaradılır
22 sentyabr 12:15
- Merilin Monronun öldüyü gecənin səs yazıları - KENNEDİNİN SİRRİ
22 sentyabr 11:48
- İNSAN ÜRƏYİ YEYƏN manyak doğulduğu KƏNDƏ QAYITDI
22 sentyabr 11:33
- Yazıçı Anar və Rəşad Məcid Elza Seyidcahana XƏBƏRDARLIQ ETDİLƏR - FOTO
22 sentyabr 11:18
- Pezeşkian Nyu-Yorka gedir
21 sentyabr 22:27
- Blinken İlham Əliyevi TƏBRİK ETDİ
21 sentyabr 21:57
- İlham Əliyev və Nikol Paşinyan yenidən Berlində görüşəcək?
21 sentyabr 21:50
- Rusiyada azərbaycanlı kişi rus arvadını 19 bıçaq zərbəsi ilə öldürdü
21 sentyabr 21:30
- Cəsədi yox etməsəm, oğlumu öldürəcəyini söylədi - Narin cinayətində ŞOK İFADƏ
21 sentyabr 21:24
- Ət ÇOX BAHALAŞACAQ – Bu TARİXDƏN- -ÖLKƏDƏ QOYUNLARIN SAYI AZALIR
21 sentyabr 21:18
Video & Fotoqalereya
Video
Fotoqalereya