Dövlət bir şagirdə 6400 manat xərcləyir” – Adambaşı maliyyələşmənin DETALLARI
"İlin sonuna kimi məktəblərdə adambaşı maliyyələşmə sisteminə keçid planlaşdırılır".
Bunu Elm və təhsil naziri Emin Əmrullayev VII ADA 2024 Beynəlxalq Təhsil Konfransında çıxışı zamanı deyib. Onun sözlərinə görə, bu, bir neçə məktəbdə pilot layihə kimi həyata keçiriləcək.
Maraqlıdır, bu sistemin əhəmiyyəti nədən ibarətdir?
Təhsil eksperti Kamran Əsədov Bizim.Media-ya bildirib ki, 2011-ci ildən ölkədəki ali təhsil və orta ixtisas təhsil müəssisələri, 2019-cu ildən isə peşə təhsil müəssisələri bu sistemlə idarə olunur:
“13 iyun 2024-cü ildə isə publik hüquqi şəxs olan ümumtəhsil məktəblərinin nümunəvi nizamnaməsi təsdiq olundu. Proses kifayət qədər ciddi və ağırdır. Prosesə əsasən, dövlət hər bir təhsilalana ayırdığı maliyyəni təhsil müəssisəsinin hesabına köçürür, qanunvericiliyə uyğun olaraq təhsil müəssisəsi həmin maliyyəni idarə edir, elm və təhsil naziri sözügedən prosesin şəffaf keçirilməsinə nəzarət edir”.
Adambaşı maliyyələşmə nədir?
Ekspertin sözlərinə görə adambaşına maliyyələşmə o deməkdir ki, hər şagirdə görə məktəbə dövlət maliyyə ayırır, yəni hər şagirdin ödədiyi vəsait hesabına maliyyələşmə həyata keçirilir. Azərbaycanda təhsil xərclərinin böyük hissəsi dövlət tərəfindən ödənilir. UNESCO-nun 2023-ci ildə təhsil monitorinqi ilə bağlı hesabatında bildirilir ki, təhsil xərclərinin ¾ hissəsi dövlət tərəfindən maliyyələşdirilir. Azərbaycanın da daxil olduğu gəliri aşağı və orta olan ölkələrdən fərqli olaraq qalan hissə isə ev təsərrüfatının üzərinə düşür.
Hesabata əsasən, Azərbaycanda təhsil sahəsində dövlət xərcləri ÜDM-in 2,9 faizini təşkil edir. Cənubi Qafqaz regionunun digər ölkələrinə gəlincə, Ermənistanda bu göstərici 2,8, Gürcüstanda isə 3,8 faizdir. Azərbaycanın dövlət xərclərinin ümumi həcmində təhsilin payı 8,2 faizdir”.
Dövlət bir şagirdin orta təhsilinə 6400 manat xərcləyir
Ekspert vacib bir məqama da toxunub. O, deyib ki, Azərbaycanda dövlət məktəbəqədər hər bir şagird üçün 4 370 dollar (adambaşına düşən ÜDM-nin 26 faizi), orta təhsil üçün 3 765 dollar (22 faiz), ali təhsil üçün isə 3 972 dollar (23%) xərcləyir:
“Amma Azərbaycanın ana maliyyə sənədinə nəzər yetirdikdə təhsilə ayrılan vəsaitin ümumilikdə faiz etibari ilə yüksək olmadığı məlum olur. Yəni, investisiya layihələrinə 6-7 milyard manat ayrılırsa, təhsil üçün onun üçdə biri nəzərdə tutulur. Sertifikasiya, DİM-in qəbul və buraxılış imtahanları və digər imtahan nəticələri ilə deyə bilərik ki, Bakıda təhsilin keyfiyyəti ilə öyünə biləcək belə məktəbləri barmaqla saymaq olar.
Bəs adambaşı maliyyələşmə məktəblərə nə qazandıracaq?
Kamran Əsədov bildirib ki, bu yeniliyin mahiyyəti odur ki, şagirdin arxasınca maliyyə gəlsin:
“Yəni bu halda məktəblər daha çox şagird cəlb etməkdə maraqlı olacaqlar. Hazırda hər şagirdə ildə təqribən 1300 manata qədər vəsait sərf olunur. Amma bu pulun necə sərf olunması məlum deyil.
Azərbaycanın relyefi elədir ki, 4400 məktəbdən 2000-dən çoxunda şagird sayı 200 nəfərdən azdır. ABŞ-ın bəzi ştatlarında hər bir uşaq üçün dövlət tərəfindən təhsil üçün ayrılan vəsait vauçer şəklində verilir. Bu vauçeri təhsildən başqa heç bir yerdə istifadə etmək, xərcləmək olmur. Valideyin həmin pulu istədiyi məktəbə və müəllimə yatırır. Bu məktəblər arasında daha keyfiyyətli təhsilə rəqabət mühiti yaradır. Beləcə, təhsilə ayrılan həmin maliyyəni əldə etmək uğrunda rəqabət başlayır. Adambaşına maliyyələşmə şagirdin göstəricilərinə uyğun dəyişə də bilir. Təhsildə daha yaxşı nəticələri olan şagirdlərə ayrılan maliyyənin məbləği artır, aşağı göstəriciləri olan şagirdə münasibətdə məbləğ azalır”.
Adambaşı maliyyələşmə xarici təcrübədə necədir?
Ekspert qeyd edib ki, Birləşmiş Ştatlarda hər şagirdin təhsilinin maliyyələşməsi üçün illik 14,418 dollar büdcə ayırılır:
“12 illik təhsil sistemi üzrə ABŞ-da bir şagirdin təhsil almasına ümumilikdə 586,4 milyard dollar sərf olunur. Təhsilin maliyyələşməsində yerli bələdiyyələr də iştirak edir. Bu ölkədə təhsil xərcləri ABŞ-ın üzvü olduğu YUNESKO kimi beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən müəyyən edilmiş meyarlardan aşağıdır. Ölkə təhsilə dövlət maliyyəsinin 11,6%-ni qoyur ki, bu da beynəlxalq standart olan 15,00%-dən xeyli aşağıdır. Birləşmiş Ştatlardakı məktəblər hər şagirdə orta hesabla ildə 12,624 dollar xərcləyir ki, bu, İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatına (OECD) daxil olan 37 digər inkişaf etmiş ölkə arasında şagirdə düşən ən yüksək - beşinci yerdədir.
Digər ölkələrə gəlincə, bu məbləğ dəyişir. Lüksemburqda hər şagirdin illik təhsilinə büdcədən ibtidai sinif üzrə 21 143 dollar, yuxarı siniflər üzrə 25 421 dollar ayrılır.
Koreyada bu məbləğ ibtidai sinif üzrə 12,535, yuxarı siniflər üzrə 14,978 dollar, Fransada ibtidai sinif üzrə illik 8,724, yuxarı siniflər üzrə 13,006 dollardır.
Adambaşına təhsil xərcləri ən aşağı hesab olunan ölkə sırasında İndoneziya qərarlaşıb. Bu ölkədə ibtidai siniflər üzrə bir şagird üçün illik 1,514 dollar, yuxarı siniflər üçün 1,435 dollar ayrılır”.
Bu təcrübənin tətbiqi Azərbaycan məktəbləri üçün nə qədər yararlı olacaq?
Ekspert dünya təcrübəsinə əsasalanaraq bildirib ki, orta məktəblərdə adambaşına maliyyələşmə sisteminin tətbiq edilməsi təhsilin keyfiyyətinə müsbət təsir edəcək:
“Çünki şərti olaraq şagird sıxlığı aşağı olan məktəblərdə adambaşına düşən vəsait daha çoxdur. Praktik olaraq bu gün ən az şagird sıxlığı olan Daşkəsən rayonunda bir uşağa daha çox pul xərclənir. Çünki orada hər sinifdə cəmi 3-5 şagird təhsil alır. Lakin müəllimlər ölkə üzrə mövcud olan eyni maaş sistemi ilə əməkhaqqı alır. Yəni adambaşı maliyyələşməyə keçid özü-özlüyündə rasionallaşdırma tələb edir
- Bakıda qardaş bacısını əxlaqsızlığa sövq edən anasının qatili oldu - Hadisənin DETALLARI - VİDEO
6 iyul 2024 01:28
- Ağstafa icra başçısının macəra dolu həyatı: Seymur Orucovun başı qalmaqaldan açılmır – FOTOLAR
5 iyul 2024 22:23
- Azərbaycan Televiziya və Radio Verilişləri QSC-nin hansı sədri SƏLƏMƏ milyonlarla pul verir ?
5 iyul 2024 15:29
- Əminik ki, Azərbaycan dövləti, nəhayət, Zakir Fərəcova və əlaltılarına ciddi dərs verəcək..
1 iyul 2024 12:48
- ZİBİL PULU 3 dəfədən çox artırıldı – Rəsmi
1 iyul 2024 02:02
- BENZİN BAHALAŞDI
30 iyun 2024 20:57
- Məni döyə-döyə apardılar, pullarım dağıntılar altında qaldı - Video
30 iyun 2024 20:57
- Mirdamət Seyidov, Abid Əliyev BAKINI SÖKÜR - MÜRACİƏT
29 iyun 2024 09:53
- Məhərrəm ayı yaxınlaşır, toy etməyə tələsənlərin sayı artır
28 iyun 2024 21:27
- Rafil Hüseynovun müavini olmaq istədi - Aldadıb 111 minini aldılar
28 iyun 2024 11:25
- ZƏNGİLANDA QALAN DÜNYAM
06 iyul 23:02
- Latviya Ukraynaya 2500 dron verir
06 iyul 22:01
- Vahid Əhmədovun prokuror oğlu işdən çıxarıldı
06 iyul 19:58
- Atam da türkdür, anam da. Türk olmağımla fəxr edirəm- İranın yeni prezienti
06 iyul 19:45
- Prezident Pezeşkianı Azərbaycana dəvət edib
06 iyul 10:58
- İlham Əliyev İranın yeni prezidentini təbrik etdi
06 iyul 10:43
- Sabahdan Məhərrəmlik ayı başlayır
06 iyul 10:30
- Azərbaycanlılar Pezeşkianın qələbəsini belə qeyd edir – VİDEO
06 iyul 10:15
- İranın yeni Prezidenti o seçildi - Yenilənib
06 iyul 10:03
- Milli Məclisin ən yaşlı deputatları - Onlar yenidən seçiləcəkmi? - MARAQLI SORĞU
06 iyul 01:50
- Ərdoğana Şuşaya deyil, Almaniyaya getməsini Əliyev təklif edibmiş - RƏSMİ DAİRƏLƏR AÇIQLADI
06 iyul 01:40
- İranda prezident seçkiləri başa çatdı: Səslər sayılır
06 iyul 01:34
- Bakıda qardaş bacısını əxlaqsızlığa sövq edən anasının qatili oldu - Hadisənin DETALLARI - VİDEO
06 iyul 01:28
- Orban Azərbaycana gəldi
06 iyul 00:27
- ANAMA-da nələr baş verir..? Cinayətkar PESOK OĞRUSU Ramiz Əlqəməyev necə sektor müdiri oldu..?
06 iyul 00:13
- Azercell-dən müştərilərin əleyhinə DAHA BİR QƏRAR - BUNDAN SONRA..
05 iyul 23:05
- Ağstafa icra başçısının macəra dolu həyatı: Seymur Orucovun başı qalmaqaldan açılmır – FOTOLAR
05 iyul 22:23
- 25 ildir deputat olan oliqarx Azər Kərimlinin top dağtmaz mülklərinin – ŞOK SİYAHISI
05 iyul 21:34
- Gömrük məmuru arvadını bıçaqladı
05 iyul 21:17
- General-polkovnik vəzifəsindən AZAD EDİLDİ - Yeni komandan o oldu
05 iyul 21:03
- Rəsul Quliyev builki parlament seçkilərindən danışdı - Özümü Don Kixot vəziyyətinə salmaq istəmirəm
05 iyul 20:06
- İqlim dəyişikliyi və COP-29: Elm və əməkdaşlıq dünyanı xilas edəcək!
05 iyul 19:27
- Bu kolleclərə direktorlar təyin olundu - Foto
05 iyul 18:53
- 6 yaşlı RUMINİYA-lı CORC MİKAYIL azərbaycanlı atasını və babasını axtarır ÖZƏL
05 iyul 16:51
- Prezident İsa bulağı-nda çay içdi - Fotolar
05 iyul 16:22
- NAR Azərbaycanda turizmin inkişafını dəstəkləyir
05 iyul 16:16
- Azərbaycan Televiziya və Radio Verilişləri QSC-nin hansı sədri SƏLƏMƏ milyonlarla pul verir ?
05 iyul 15:29
- Məhkəmə SOCAR-ın sabiq vitse-prezidentinin gəlini ilə bağlı QƏRAR verdi
05 iyul 14:26
- Bakı İlahiyyat Kollecinə yeni direktor təyin olundu - DOSYE
05 iyul 13:55
- Mövcud konstitusiya ciddi gərginlik yaradır, yenisinə ehtiyac var- PAŞİNYAN
05 iyul 13:36