Seyid Əzim Şirvani necə öldürülüb?
Maqazin3 sentyabr 2024 17:12

Xalq arasında bir söz var: "Şirvan şairlərinə sahib çıxmır". Azərbaycanın ən görkəmli şəxsiyyətlərinin dünyaya gəldiyi və yaşadığı Şirvan zonası tariximizin bütün dövrlərində ölkəmizin tarixində mühüm yer tutub. Bir məsəl var el arasında: Səs Qarabağdan, söz Şirvanda dünyaya gəlib. Əlbətdə, söz sahibi olan əksər dəyərli insanların yurdudur Şirvan.
Ancaq bu ifadə "Şirvan şairlərinə sahib çıxmır" həqiqətən bir faciə ilə bağlıdır. Bu ifadə Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi Seyid Əzim Şirvaninin ölümündən sonra yaranıb. İndi isə ətraflı...
Seyid Əzim Şirvani 1833-cü il 9 iyulda Şamaxı şəhərində anadan olub. Uşaqlıqdan dini elmlərə sonsuz maraq göstərən şair, dini təhsil almaq üçün bir müddət vətəndən uzaqlarda - Bağdad və s. şəhərlərdə yaşayıb. Uzun illər həmin elmlərin öyrənilməsinə vaxt sərf edən şair 50-ci illərin axırlarında doğma vətənə qayıdıb. Lakin, Şamaxının bəzi savadsız dairələri onu gözdən salmaq məqsədi ilə hər yanda geniş təbliğatlar aparıb və şairi "kafir", "səfeh" adlandırıb.
Seyid Əzim 1869-cu ildə Şamaxıda öz hesabına yeni üsul məktəbi açır. Məktəbdə təhsil ən yeni, mütərəqqi üsullarla aparılırdı. Fiziki cəzalar qadağan idi. Müasir dövrün elmlər öyrədilirdi. Mirzə Ələkbər Sabir və Sultanməcid Qənizadə bu məktəbdə təhsil almışdı.
Azərbaycan ədəbi tarixində yeganə şəxs idi ki, 1877-ci ildə "Uşaqların baharı" adlı dərslik yazaraq şagirdlərə vətənlərinə məhəbbət hissi aşılayır, onlara öz tarixləri və mədəni irsindən qürur duymaq, vətəninə layiqli övlad olmaq ideyaları təlqin edilirdi. Vətənpərvlik əsas hədəf idi dərsliyin yazılmasında. Lakin bu Çar hökumətini qorxudurdu və dərslik yığışdırldı, Seyid Əzimə xəbərdarlıq edildi və bütün nəşr evlərinə tapşırıldı ki, bu çap edilsə, ağır cəzalar olacaq.
18 ildən artıq öz məktəbində müəllimlik edib. Ancaq sona qədər davam edə bilmir. Din donu altında gizlənən cahil mollalar, digər tərəfdən də o zaman Şamaxıda dövlət tərəfindən açılan şəhər məktəbinin təsiri nəticəsində get-gedə həmin məktəb artıq öz fəaliyyətini dayandırmağa məcbur olur.
Şirvani Qafqaz müsəlmanlarını təbii elmi biliklərə yiyələnməyə, xurafat və fanatizmi rədd etməyə, tərəqqi və mədəni dirçəliş yolu tutmağa çağırırdı. Seyid Əzim öz yaradıcılığında demokratik maarifçiliyinin ən yaxşı xüsusiyyətlərini birləşdirə bilmiş idi. Məhəmməd Əmin Rəsulzadə ona böyük dəyər verirdi: "Minlərlə bivec seyidin içindən Seyid Əzim Şirvani yetişdirirsə, bu millətin işığı heç bir zaman sönməyəcək!".
Mənə maraqldır ki, niyə Azərbaycanda dərsliklərdə, kitablarda, mediada və digər məlumat mənbələrində yazırlar: "1888-ci il iyunun 1-də Şamaxıda vəfat edib". Bəs sual verən yoxdur ki, şair və müəllim niyə birdən-birə 53 yaşında qəfil ölüb? Niyə ona olan sui-qəsdi gizlətməyə çalışırlar?
Guya Seyid Əzim Şirvani məscid qapısında yaradılan süni basabasda ölüb. Şair orda nə edirdi əgər möhvumata qarşı mübarizə aparırdısa?
Seyid Əzim Şirvani 1888-ci ilin may ayının 20-də Şamaxı məscidində döyülərək öldürülüb. Ayaqlar altında onu əziblər. Onun məscidə daxil olmasını görən mollalar qışıqırıb "öldürün kafiri" sözündən sonra yüzlərlə insan onu ayaqlar altına alaraq əzə-əzə qətl ediblər. Meyidini güclə çıxardıblar və ailəsinə təhvil veriblər.
Özünün vəsiyyətinə görə, onu Şahxəndan qəbirstanlığında dəfn ediblər. Şaxəndan (Şahi Xəndan) Nəsiminin böyük qardaşı olub.
"Mən öləndə Şahxəndanda basdırın,
Çünki, onun Şahi Xəndanı var", deyirdi Seyid Əzim.
İndi də əllərində bayaraq tutublar ki, guya Seyid Əzimin qələmə aldığı "Öküş oğlu" şeiri şiələri təhqir edib. Bu şeiri gündəmə gətirən xaricdə Azərbaycan əleyihnə yalan məlumatlar yazan Güntay Gəncalpa məxsusdur. Güntay şairin şeirini tərcümə edəndə kifayət qədər təhriflərə yol verib. Əslində Seyid Əzimin orjinal şeirində bu cümlə yazılır:
Qaimu Al Muhəmməddur (s) İmami-Qaibim
Xidmət üçün hazirəm, ol Muxtəfadən dönmərəm.
Kimə lazımdırsa Güntayın saxtakarlığını və Seyid Əzimin orjinalını təqdim edə bilərəm.
Çox heyf ki, sağlığında daim hər addımı nəzarət altında olan, yaşadığı cəmiyyətdə amansız təqiblərə, hücumlara məruz qalan və savadsızların "kafir" kimi qələmə verdiyi bu böyük maarifçi, görünür indi də heç kəsin yadına düşmür.

Seyid Əzim Şirvaninin Həsən bəy Məlikova (Zərdabiyə) məktubu, 1877-ci il
Zaur Aliyev, dosent
Oxşar xəbərlər
- Hərəmiz 9-10 min qazanırdıq - Bakıda kazino təşkil edənlərin işinin TƏFƏRRÜATI
25 mart 2025 22:54
- Ağcabədidə 13 yaşlı qız uşaq dünyaya gətirdi - Ailəsi ondan imtina etdi
25 mart 2025 18:35
- Əli Mirəliyevin var-dövləti üzə çıxdı: İki bağ, Türkiyədə ev, Bakının mərkəzində 3 ev də...
25 mart 2025 18:26
- İt insanın stresini necə azalda bilər? - Yeni araşdırmanın nəticələri
25 mart 2025 14:15
- Bu ölkələrdə Novruz necə qeyd olunur? - Siyahı
25 mart 2025 00:06
- Şamil Ayrım : -Ox yaydan çıxıb, Türkiyə böyük dövlət olmaq yolundadır
24 mart 2025 16:47
- Ofeliya Sənani danışdı: Çölə çıxmıram, evdə tuta-tuta gəzirəm
24 mart 2025 14:20
- Putinin həyatını bir film dəyişibmiş... - Özü danışdı
24 mart 2025 00:04
- İmamoğlunun polisə verdiyi ifadəsi - Suallar və cavablar
22 mart 2025 19:55
- Heydər Əliyevin qаrdаşı bаrədə....
22 mart 2025 19:04
Xəbər lenti
- Bаkıdа HƏBSXАNАDА Planşet, bahalı viski...
26 mart 12:05
- CHP İmamoğlunun yerinə onu seçdi: Nuri Aslan kimdir?
26 mart 11:55
- İlham Əliyev Banqladeş prezidentini təbrik etdi
26 mart 11:47
- Bu gün sonuncu Qədr gecəsidir
26 mart 11:21
- Onunla evlənməyən oğlanı öldürdü - Bakıda qadının ŞOK CİNAYƏTİ
26 mart 02:08
- Bu yumurta 912 manata satıldı
26 mart 01:44
- Əcnəbilərin sevdiyi Azərbaycan yeməkləri hansılardır?
26 mart 01:32
- Azərbaycanda 1 kq 25 m dovşan ətinin alıcıları kimlərdir? (VİDEO)
26 mart 01:02
- Küçə itlərindən sabun istehsalı üçün xammal kimi istifadə etmək...-TƏKLİF
26 mart 00:45
- Azərbaycan millisi yenə uduzdu - Yenilənib
26 mart 00:32
- Yeni dünya xəritəsində Ermənistan yoxdur: Fransa yaydı – FOTO
26 mart 00:02
- Türkiyənin vitse-prezidenti terrorçulara çağırış edib
25 mart 23:52
- Ərdoğan: Biz ölkəmizi küçə terroruna təslim edə bilmərik
25 mart 23:30
- Hərəmiz 9-10 min qazanırdıq - Bakıda kazino təşkil edənlərin işinin TƏFƏRRÜATI
25 mart 22:54
- Stomatoloq qadının səhvən çıxardığı dişini zorla yerinə saldı - müəmmalı ölüm
25 mart 22:00
- Nizami Gəncəvinin məzarını açan şəxs
25 mart 21:12
- 6 günə 1418 şübhəli saxlanılıb – Türkiyənin daxili işlər naziri
25 mart 20:58
- Uşaqlar niyə ağlayırlar?
25 mart 20:40
- Yolda təkəri partladı, AAYDA-nı məhkəməyə verib təzminat aldı – Fotolar
25 mart 20:05
- İmamoğlu Ərdoğanın anasınа RƏHMƏT DİLƏDİ
25 mart 19:45
- Dünyanın ən təhlükəli ölkələri siyahısında Azərbaycan da yer aldı
25 mart 19:30
- Azərbaycandа ƏN VАRLI QАDINLАR - Görün KİMLƏRDİR ?!
25 mart 19:08
- Ağcabədidə 13 yaşlı qız uşaq dünyaya gətirdi - Ailəsi ondan imtina etdi
25 mart 18:35
- Əli Mirəliyevin var-dövləti üzə çıxdı: İki bağ, Türkiyədə ev, Bakının mərkəzində 3 ev də...
25 mart 18:26
- Dərslər bu tarixdə başlayacaq: dəyişiklik OLUNDU
25 mart 18:01
- Bakıda icra başçısı olmaq istəyən şəxs 400 min rüşvət verməyə razılaşıb və ...
25 mart 17:51
- Bakıda məhkəməsi keçirilən Bakonun qonşusu danışdı: Qumarbaz, nəşəxor idi
25 mart 17:14
- Günahsız yerə 47 il həbsdə qaldı: 1,4 milyon dollar təzminat ALACAQ
25 mart 16:04
- Deputat Əli Məsimlinin Qax rayonuna növbəti səfəri
25 mart 15:42
- Bu il uşaqlara ən çox verilən adlar - Siyahı
25 mart 15:27
Video & Fotoqalereya
Video
Fotoqalereya