- Kətan toxumu, qaynar su... - Minlərlə manatınız cibinizdə qalacaq
- Ferma sahibi çobanın arvadı ilə münasibətdə oldu: Ərim şübhələndi, dedim ki, bir daha...– ŞOK
- Rusiya Şahin Şıxlinskinin oğlunu həbs etdi
- Hansı Avropa ölkələrində ən yüksək maaş verilir?
- Tibbin atası İbn-i Sina-dan şəkər xəstəliyinə çarə
İslam necə nifrət dininə çevrildi? - Fəxri Uğurlu

Kulis.az Fəxri Uğurlunun "Yazılanın yozulanı" adlı yeni yazısını təqdim edir.
Müəllim, filosof, peyğəmbər öz təliminin yanlış yozulmasına, təhrif olunmasına görə məsuliyyət daşıyırmı? Tarixin, o cümlədən fikir tarixinin ən qəliz suallarından biri də budur.
İsa peyğəmbər İncildə insanı qətlə yetirməyi birmənalı şəkildə, istisnasız qadağan eləyir, yek kəlmə “öldürmə” deyir. Di gəl, onun bayrağı altında nə qədər qırğınlar törədilib, səlib yürüşləri təşkil olunub. Lev Tolstoyu rus pravoslav kilsəsinə qarşı çıxmağa vadar eləyən başlıca səbəb də elə İsa təliminin təhrifə uğradılmasıydı. Yazıçını qəzəbləndirən buydu ki, məktəblərdə tədris olunan din dərslərində İncilin ana ehkamı təshih olunur, bu yasağın savaş meydanında düşməni öldürməyə, yaxud da edam cəzasına layiq görülmüş cinayətkarları qətlə yetirməyə aid olmadığı uşaqların beyninə yeridilirdi. Tolstoy bunu Əhdi-cədiddən Əhdi-ətiqə – İncildən Tövrata doğru geriyə addım, Musa ehkamlarının İsa dininə calanması saydığına görə lənətləyirdi, müharibələri, qırğınları Tanrı, İsa, din adından törədən riyakar çar rejimini şiddətlə qınayırdı. Elə bu səbəbdən kilsə də onu – tarixin ən şöhrətli, ən böyük rusunu lənətləyib çıxdaş elədi.
Yeri gəlmişkən, kilsə İsa peyğəmbərin obrazını xeyli təhrifə uğradıb – dörd incildən ən azı ikisini oxumuş hər kəs bunu aydın görə bilər. Xristian məbədlərindəki rəsmlərə baxanda adamın təsəvvüründə Məryəm oğlunun çox aciz, məzlum, miskin surəti canlanır, halbuki İncildə danışılan rəvayətlərdən yola çıxsaq, İsa peyğəmbər çox cəsarətli, qorxmaz, hətta bir qədər də təşəxxüslü şəxs olub. Ölümün gözünə dik baxan, amansız ruhanilərin mühakiməsindən çəkinməyən, məbədi bazara çevirənlərin piştaxtalarını uçuran, çarmıxda belə haqdan dönməyən bir mənəviyyat bahadırını necə miskin qiyafədə təqdim eləmək olar?
Ata-oğul məsələsi də yüz illərdir yanlış yozulur, hətta Dostoyevski kimi dahilər belə xürafata qapılıb bu məsələni hərfi mənada, primitivcəsinə qəbul eləyiblər. Ata-oğul məsələsinə (ümumilikdə bütün dini mətnlərə) rəmzi yanaşmayan, onları ədəbi-fəlsəfi əsərlər kimi incələməyən hər kəs mövhumat girdabına yuvarlanmağa məhkumdur. Məryəm oğlu İncildə açıq-aşkar deyir ki, ruh ruhdan, bədən bədəndən törəyir; yəni mənim cismim dülgər Yusifin, ruhum Tanrının oğludur. Həm də İsa öz tanrısını monopoliyaya almır, onu cəmi bəşəriyyətin atası sayır. Sufizmin “Allah – günəş, cəmi məxluqat onun zərrələridir” konsepsiyası bu baxışdan, demək olar, fərqlənmir. Hamısının da kökü gedib platonizmə dayanır.
Məryəm ananın müqəddəsləşdirilməsi də İncil məntiqinə ziddir. Matfeyin incilində belə bir məqam var: gizli məkanda xalqa moizə oxuyan Müəllimə bir nəfər xəbər verir ki, anan, qardaşların eşikdə durublar, səni görmək istəyirlər. İsa cavabında əlini şagirdlərinə uzadıb deyir: “Kimdir anam, kimdir mənim qardaşım? Mənim anam da, qardaşlarım da bunlardır. Kim göydəki Atamızın yolunu saxlasa, mənim anam da, qardaşım da, bacım da odur”.
“Antixrist” əsərində Fridrix Nitsşe xristian dinini qınamağa apostol Paveldən başlayır. Filosofun fikrincə, başda Pavel olmaqla İsanın şagirdləri onun təlimini təhrif eləyiblər, odur ki, yazır: “Birinci-sonuncu xristian çarmıxda ölüb”.
Elə Nitsşenin özünü götürək, alman qasırğasının yer üzündə dağıntılar törətməsində bir mənəviyyat sinoptiki kimi onun payı nə qədərdir? Əlbəttə, çoxları bu fikirdədir ki, Nitsşe Hitleri nəinki bəyənməzdi, hətta bir az da artıq, ona nifrətlə, ikrahla yanaşardı. Ancaq bu ehtimal böyük filosofu məsuliyyətdən azad eləyirmi? “Qoy bütün acizlər, şikəstlər məhv olsunlar – bizim insansevərliyimizin ana bəndi bax budur. Onlara gəbərməkdə yardımçı olmaq lazımdır” deyən antipeyğəmbər nə qədər rəmzi-işarəli danışsa da, bu hökmün, bu ehkamın nələrə başa gələ biləcəyini heçmi xəyalına gətirməmişdi? Qətiyyən təsadüf deyil ki, faşizm ideoloqları böyük həvəslə onu özlərinə peyğəmbər seçdilər. Nəticədə XX əsrin mənəvi ərazisini dönə-dönə silkələmiş bir təlim soyuqqanlı cəlladların, qatillərin əlində bəraət kağızı, edam fətvası kimi istifadə olundu.
Kürəyini böyük fikir dağlarına söykəmək istəyən başqa bir siyasət dəllalı Mussolini Hegelin fəlsəfəsini istismar elədi, bolşeviklər öz düşmənlərini siyasi səhnədən atmaq yolunda marksizmi alətə çevirdilər. Ədalət naminə desək, Hegelin də, Marksın da təlimində belə qaranlıq, şər niyyətlərin işinə yarayası yetərincə ayaqyeri var. Hərçənd belə söyləyirlər ki, Lenini, Stalini görmüş olsaydı, Marks onlara heç salam da verməzdi. Tutalım bu, həqiqətdir; bunun həqiqət olmağı Karl Marksı kommunizm bayrağı altında baş vermiş fəlakətlərin məsuliyyətindən qurtarırmı?
Yaxşı, Hegel də, Marks da insan azadlığına yer qoymamışdı. Nitsşedən ötrüsə insan heyvanı fövqəlinsana calayan kəndirdən başqa bir nəmənə deyildi. Hegelin Mütləq Ruhun iki qüdrət barmağı arasında kukla kimi oynadılan tanrısevər insanı, Marksın kütlələrin sağ əliylə sol əli arasında Prometey zəncirinə vurulmuş əməksevər insanı, Nitsşenin qalın meşələrlə Alp dağlarının çılpaq zirvələri arasında kanatdan asılı qalmış şöhrətsevər insanı bu gün də azadlıq üzünə həsrətdir. Bunlar bir yana, İsa peyğəmbər ki insanı Tanrının oğlu ucalığına qaldırmışdı, onun həyatını toxunulmaz, onun bədənini məbəd elan eləmişdi. Bəs eləysə necə oldu ki, belə bir peyğəmbərin bayrağı altında yüz illər uzunu baş kəsildi, qan töküldü? Yəni şərin əlində vasitəyə çevrilməsi mümkün olmayan bir təlim yaratmaq heçmi mümkün deyil? O qanların axıdılmasında birmənalı şəkildə “qan tökmə” deyən peyğəmbərin də suç payı varmı? Varsa, o payın çəkisi nə qədərdir?..
Mətnin yanlış yozumundan, mənaların təhrif olunmasından islam dini də çox zərər çəkib. Mövlana Cəlaləddin Rumi deyirdi ki, biz dinin məğzini götürdük, qabığını atdıq köpəklərə. Ürfanın bütün dünyaya daddırıb sevdirdiyi bir cənnət meyvəsinin qabığıyla əlləşənlər yüz illərdir ümumbəşəri, universal təlimi özlərinin qaranlıq, şübhəli lokal niyyətlərinin ideoloji bazasına çevirmək cəhdlərindən əl çəkmirlər. Onlar din pərdəsinə bürünüb, “ənəlhəq” deyə insanı ilahi mərtəbəyə ucaldan Həllac Mənsuru dara çəkdilər. Özünü Allahda fəna eləyən Bayəzid Bəstamini sağdan-soldan zərbəyə tutub küfrdə qınadılar. Həzrət Əli haqqında əsər yazdığına görə Şeyx Fəridəddin Əttarı vətəni Nişapurdan sürgün elədilər.
Sufizmin bir nömrəli ideoloqu, filosofu Mühyiddin ibn Ərəbi onun gizlində şiə məzhəbini qəbul elədiyi barədə şayiə yayanlardan gileylənib and içirdi ki, vallah mən məzhəb etibarilə dədəm-babamtək sünniyəm, heç kimi də buna inandıra bilmirəm.
Onlar Mövlana Rumini gizli şiə, hətta xristian olmaqda suçladılar, bu gün də bu ittihamlardan sallaşıb qalıblar. Onlar beş-on quruş təqaüddən ötrü övqaf idarəsinə ayaq döyən qoca Füzulini ələ saldılar. Onlar Həzrət Əli adına döyüş andı içib Çaldıranda Əli aşiqlərini topa tutdular. Onlar nəhəng sufi şeyxlərinə hər fürsətdə divan tutdular – Eynəlqüzat Miyanəci, Şihabəddin Sührəvərdi, Fəzlullah Nəimi, İmadəddin Nəsimi… hansını deyim?
İslamı sevgi, mərhəmət dinindən nifrət, küdurət dininə, Həzrət Əli, İmam Hüseyn dinindən Müaviyə, Yezid dininə çevirənlərin son iyirmi-otuz ildə dinə verdiyi “töhfələr” bütün dünyaya bəllidir. Hansı dinə, inanca mənsub olur olsun, gerçək dindar başqalarına qarşı cəbhə açmalı deyil, əsl dindar bütün bəşəriyyətə qucaq açmalıdır. Mövlana deyir: “Biz dünyaya ayırmaq üçün yox, birləşdirmək üçün gəlmişik”.
Hər şey deyilən sözdən çox o sözün yozumundan asılıdır. Bir din, fəlsəfə, təlim insanın ziyanına yozulursa, onun haqqına, azadlığına xətər yetirirsə, demək, bu, doğru yozum deyil. Yox, tərsinə, ümumilikdə insanın, ayrılıqda hər bir fərdin xeyrinə yozulursa, demək, bu yozum haqdır. Məndən ötrü ölçü budur. Bütün dəyərlərin, normaların meyarı insandır. İnsandan başqası yalandır.
- Tibbin atası İbn-i Sina-dan şəkər xəstəliyinə çarə
15 iyul 2025 11:01
- Orxon yazıları və ortaq Türk dili təklifi
14 iyul 2025 23:09
- Kişinin mədəsindən 27 alışqan və QƏPİK çıxardılar - FOTO
13 iyul 2025 09:23
- Şaraa Heydər Əliyevin məzarını ziyarət etdi - FOTO
12 iyul 2025 19:34
- Elə bilirdim ürəyim tab gətirməz, getdim, tamam başqa insan oldum...- Polad Həşimovun XANIMI
12 iyul 2025 14:28
- Suriya Prezidenti Azərbaycandadır - Fotolar
12 iyul 2025 14:09
- TEHRAN MERİ : İsrail İrana qarşı CADU və CİNLƏR-dən də istifadə edib..."
12 iyul 2025 12:40
- Veysəloğlu Şirkətlər Qrupunun elan etdiyi -Qida Təhlükəsizliyi Ayı-na yekun vuruldu
11 iyul 2025 14:43
- Ermənistan XİN mətbuat katibi Ani Badalyan: İlham Əliyevlə Nikol Paşinyanın Əbu-Dabi görüşü uğurlu olub
11 iyul 2025 10:08
- HÖKÜMƏ - kədərim mənim filmi bu tarixdə təqdim olunacaq
11 iyul 2025 02:05
- Kətan toxumu, qaynar su... - Minlərlə manatınız cibinizdə qalacaq
15 iyul 23:28
- Ferma sahibi çobanın arvadı ilə münasibətdə oldu: Ərim şübhələndi, dedim ki, bir daha...– ŞOK
15 iyul 23:03
- Rusiya Şahin Şıxlinskinin oğlunu həbs etdi
15 iyul 22:36
- İlham Əliyev: Demokratiya və Milli Birlik Günü güclü və sarsılmaz iradənin tarixdir
15 iyul 12:31
- Hansı Avropa ölkələrində ən yüksək maaş verilir?
15 iyul 11:42
- Tibbin atası İbn-i Sina-dan şəkər xəstəliyinə çarə
15 iyul 11:01
- Putin: Rusiyada QADIN çatışmır – Statistikanı özü etiraf etdi
15 iyul 01:21
- Məleykə Abbaszadə qadınları SAĞMAL İNƏKLƏ müqayisə etdi: Gündə sağılmaq ağırdır..
15 iyul 00:33
- Orxon yazıları və ortaq Türk dili təklifi
14 iyul 23:09
- Tramp Putini hədələdi: Hamını aldadır, ona 50 gün vaxt verirəm...
14 iyul 22:43
- 37 ildir AYB-nin sədriyəm, söz verdiyim kimi vəzifəmdən GEDİRƏM, qoy sevincləri artıq olsun - ANAR
14 iyul 12:58
- Amerikalı milyarderin SON sözləri: Uşaqlarınıza VARLI olmağı yox, XOŞBƏXT olmağı öyrədin
14 iyul 11:53
- Tramp : Putin gündüzlər XOŞ danışır, axşamlar isə hamını BOMBALAYIR..
14 iyul 11:37
- Çeçen qızı Lauranı Tiflisdə oğurladılar !
14 iyul 10:16
- AZƏRSUN ilə Müdafiə Nazirliyi arasında OTKAT 20 MİLYON
14 iyul 09:58
- Putin: Rusiya MƏHV olacaq, ya da , ümumiyyətlə, OLMAYACAQ....
14 iyul 09:05
- Qaranlığa qərq olan Bakı küçələri - TƏHLÜKƏLİ VƏZİYYƏT -VİDEO
14 iyul 08:49
- ABŞ Dövlət Departamentində 1 300 nəfər ixtisar edildi — Zaxarovadan kinayəli reaksiya
14 iyul 01:27
- Xəstəxanada intim görüntüləri yayılan şöbə müdiri ərizə yazdı – ŞOK detallar üzə çıxdı
14 iyul 01:10
- Xocalının bu kəndlərinə İLK KÖÇ olacaq
14 iyul 00:24
- Ət bahalaşdı: Yeni qiymət VİDEO
14 iyul 00:07
- FSB Rusiyaya 7 milyard dollarlıq ziyan vuran polkovniki öldürdü. Qatillərdən biri 34 yaşlı azərbaycanlı qadındır?
13 iyul 22:45
- Rusiyada azərbaycanəsilli polis rəisi saxlanılıb
13 iyul 20:51
- Ukraynada azərbaycanəsilli qadın hərbi qulluqçu həlak oldu
13 iyul 19:53
- Dünyanın 28 ÖLKƏSİ Quba rayonundan KİÇİKDİR - SİYAHI
13 iyul 12:02
- Prezident olmaq çox təhlükəli işdir - Tramp
13 iyul 11:29
- Azərbaycanlı aktrisa anası ilə şokolad vannasına girdi - FOTOLAR
13 iyul 10:11
- Ərdoğan bu şəxslərə yüksək VƏZİFƏ verdi
13 iyul 09:40
- Kişinin mədəsindən 27 alışqan və QƏPİK çıxardılar - FOTO
13 iyul 09:23
- Bu gün 34 mindən çox abituriyent imtahan verəcək
13 iyul 08:47