Eldar Namazov: “Tofiq Qasımovun Minsk Qrupunun yaranmasına razılıq verməsi bizi şoka saldı”
Beynəlxalq Strateji Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri, Prezidentin eks-köməkçisi, politoloq Eldar Namazov redaktor.az-a müsahibə verib.
– 23 sentyabrda Azərbaycan və Ermənistan XİN rəhbərlərinin görüşü nəzərdə tutulub. Ən müxtəlif səviyyələrdə bu görüşün doğru olmadığı fikri səslənirdi. Sizcə, niyə bu görüşə getməkdən imtina edilmədi?
– Danışıqlar prosesində, uzun çəkən konfliktlərin gedişatında vaxtaşırı yolayrıcıları, mühüm məqamlar olur. Prosesdə illərdir heç bir yenilik olmasa da, bəzi məqamlarda dönüş nöqtəsi yarana bilir. Həmin məqamlarda çox prinsipial və düzgün qərar qəbul etməsən, yanlış yolla getsən, gec-tez dalana dirənəcəksən.
Qarabağ məsələsi ilə bağlı bir neçə dəfə belə dönüş nöqtəsinin astanasında olmuşuq. Məsələn, bu gün müzakirə etdiyimiz məsələyə mahiyyətcə çox yaxın olan bir hadisə ilə 1992-ci ildə qarşılaşmışıq. Minsk Qrupunun yaradılması prosesi 1992-ci ildə başladı. Həmin dövrdə mən dəfələrlə mətbuatda çıxış edərək bəyan edirdim ki, Azərbaycan ATƏT-ə belə bir mandatın verilməsinə razı olmamalıdır. ATƏT-də konsensus prinsipi işləyir. Azərbaycan razılıq verməsəydi, qərar qəbul olunmayacaqdı. Həmin dövrdə ATƏT-in xarici işlər nazirləri səviyyəsində beynəlxalq görüş keçirilirdi. XİN rəhbəri olaraq Tofiq Qasımov da həmin tədbirə qatılmalı və bu məsələ öz həllini tapmalı idi. Mənim mətbuatda bu məsələ ilə bağlı mütəmadi etiraz çıxışlarımın nəticəsi olaraq, Azərbaycan mediası çoxsaylı suallarını Xarici İişlər nazirliyinə yönəltdi və cavab verilməsini tələb etdi. Ciddi arqumentlər var idi ki, Azərbaycan ATƏT-də Minsk qrupunun yaradılmasına razılıq verməsin. Mənim də arqumentim dünya təcrübəsinə söykənirdi. ATƏT hələ bu günə kimi heç bir konflikti həll etməyib. Digər tərəfdən, ATƏT-ə bu mandatı verməklə biz faktiki olaraq, öz ərazilərimiz üzrə suverenliyimizin bir qismini beynəlxalq təşkilatlara vermiş olurduq. Deməli, biz artıq özümüz öz suveren hüquqlarımızı məhdudlaşdırırdıq. Bu, çox böyük təhlükə idi və gələcəkdə bizim üçün çox ciddi problemlər yarada bilərdi. Mənim bu arqumentlərimdən və mətbuatın XİN-ə ünvanladığı suallardan sonra səfərə yola düşərkən Tofiq Qasımov bəyan etdi ki, biz Minsk Qrupu formatının yaradılmasına razılıq verməyəcəyik. Hətta mətbuat işçiləri bununla bağlı zəng edib məni təbrik də etdilər. Təəssüflər olsun ki, 1-2 gündən sonra xəbər gəldi ki, ATƏT-in Minsk Qrupu formatının yaradılmasına Azərbaycan razılıq verib. Təbii ki, biz şokdaydıq. Tofiq Qasımov səfərdən qayıdanda jurnalistlər elə aeroportdaca ona “hücum” etdilər və məsələyə aydınlıq gətirilməsini istədilər. Tofiq Qasımovun izahatı belə idi: “Bəli, biz düşünürdük ki, buna razılıq vermək olmaz. Amma konfrans zamanı ABŞ-ın Dövlət katibi mənə yaxınlaşıb, əlini çiynimə qoydu və dedi ki, siz yaxşı oğlanlarsınız. Buna razılıq verin və biz bu formatı yaradaq. O, bizə söz verdi ki, bu işlərdə bizə kömək edəcək. Mən də onun bu xahişini nəzərə alıb, ATƏT-in Minsk Qrupu formatının yaradılmasına razılıq verdim”. Təsəvvür edin, o vaxta qədər ATƏT-in hələ bir dənə də olsun konfliktin həllinə nail ola bilmədiyi hər kəsə aydın idi. Beynəlxalq hüquq normalarında belə bir mandatı beynəlxalq təşkilata vermək, Azərbaycanın suveren hüquqlarının bir qismindən imtina etməsi demək idi. Deməli, Azərbaycan bu məsələdə manevr imkanlarını da xeyli dərəcədə itirə biləcəkdi və necə ki, itirdi… T. Qasımov hansısa bir ölkənin Dövlət katibinin əlini onun çiyninə qoymasına görə, bu formatın yaradılmasına razılıq verdi. 1992-ci ildə bu formatın yaradılmaması həlledici məqamlardan biri olardı. Yolayırıclarından biri bax, bu idi.
– Bu yanlış qərar bizim hansı zəruri addımlarımızı məhdudlaşdırdı?
– Həmin vaxt yanlış qərar qəbul etdiyimizə görə də, bizim Qarabağ məsələsinin həlli ilə bağlı çox ciddi problemlərimiz meydana gəldi. Ona görə ki, biz hər dəfə artıq özümüz razılıq verdiyimiz mandata uyğun hərəkət etməli olduq. Artıq çoxdandır ki, prosesləri özümüz deyil, başqa qüvvələr yönəldir. Həmin qüvvələr münaqişə ilə bağlı prosesi müəyyənləşdirir. Onu da qeyd edim ki, bu hadisə 1992-ci ildə oldu. Bundan hardasa 4 il sonra təqribən eyni vəziyyət Rusiyada yarandı. Rusiya I Çeçen müharibəsində məğlub olandan sonra, münaqişənin həlli məqsədi lə ATƏT-in hansısa bir qrupunu yaratmaq istəyən ölkələr var idi. Bu təklifi verən ölkələr ümid edirdilər ki, Rusiya çətin durumdadır və mütləq buna razılıq verəcək. Min illik təcrübəsi olan rus diplomatiyası o vaxt çox düzgün qərar verdi. Onlar ATƏT-ə belə bir mandat verilməsinə veto qoydular. Onun əvəzində gedib, çeçenlərlə Rusiya üçün çox ağır şərtləri olan müqavilə imzaladılar. Həmin müqavilə faktiki olaraq iki tərəf arasındaydı – Rusiya və Çeçenistanın. Eyni zamanda orada 5 illik monitorinq elan olunurdu ki, Çeçenistanın son statusu ilə bağlı müzakirələr, qərarlar 5 ildən sonra veriləcəkdi. Bu saziş Rusiyanın daxilində böyük narazılığa səbəb oldu. Çoxları hakimiyyəti bu sazişə imza atmasına görə qınayırdı. Amma Rusiya üçün çeçenlərlə müqavilə daha az təhlükə yaradır, nəinki öz suveren hüquqlarını ATƏT-ə verməklə… Yəni böyük təcrübəyə malik rus diplomatiyası ATƏT-in Minsk Qrupu ilə bağlı Azərbaycanın qərarından 4 il sonra, mən dediyim arqumentləri əsas götürdü. Biz isə təəssüflər olsun ki, ATƏT-in Minsk Qrupu formatının yaradılmasına razılıq verdik.
– Yəni düşünürsünüz ki, Azərbaycan üçün yenə də dönüş nöqtəsi yaranıb…
– İndi biz yenə yolayrıcındayıq. Artıq Paşinyan hakimiyyətinin verdiyi bəyanatlar, atdığı addımlardan sonra dünyada hamı anlayır ki, ermənilərlə danışıqlar aparmağın mənası yoxdur. Ermənilər torpaqları zəbt ediblər və o torpaqları qaytarmaq istəmirlər. Hətta ATƏT-in Minsk Qrupu ölkələrindən biri olan ABŞ-ın keçmiş səfir Metyu Brayza hətta diplomata xas olmayan açıqlama ilə dedi ki, bundan sonra hansı danışıqlar gedə bilər?! Artıq danışıqların mənası itib. Paşinyan bəri başdan deyir ki, məsələ Ermənistanın xeyrinə həll edilib və Qarabağ Ermənistana birləşdirilib. Yəni bütün dünyanın Paşinyanın hərəkətlərini qınadığı məqamda Azərbaycanın çox gözəl imkanları yaranır. Vacib yolayrıcında ciddi, cəsarətli qərarlar qəbul edilməli və bununla da dünyada ictimai rəyi formalaşdırmalıyıq. Qarşıdan gələn hərbi əməliyyatların əsas səbəbkarı kimi günahın ermənilərin üzərində olduğunu sübut etmək üçün Azərbaycanın çox böyük imkanları yaranıb. Bu imkanlar o qədər açıq və aydın görünür ki, hətta Ermənistanın keçmiş rəhbərləri də bu vəziyyəti anlayır. Həbsdə olan Köçəryanın vəkillərindən biri bəyanat vermişdi ki, Dağlıq Qarabağın ətrafında işğal olunmuş əraziləri biz özümüzünkü saymırıq. Köçəryanın mövqeyini vəkili bu cür ifadə etmişdi. Yəni Köçəryan bununla Paşinyanın dediklərinə əks mövqe ortaya qoydu. Paşinyanın ağılsız bəyanatları ilə Ermənistanın dünyada mövqeyini zəiflətdiyini, faktiki olaraq ölkəni zərbə altına qoyduğunu hamı başa düşür. Paşinyanın bu bəyanatları Azərbaycan diplomatiyası üçün çox böyük imkanlar yaradır. Belə bir məqamda yenidən gedib, danışıqlara qatılıb, heç nə olmamış kimi Ermənistan XİN rəhbəri ilə çay, kofe içib, danışıqların davam etməsi görüntüsünü yaratmaq gülüncdür. Bu, təqribən bizim 1992-ci ildə yol verdiyimiz səhvin təkrarıdır.
– Azərbaycan üçün yaranan imkanları hətta ermənilər etiraf etdiyi halda, diplomatiyamız niyə görmür?
– Diplomatiyamız milli maraqları, ciddi arqumentləri əsas götürüb, dünya siyasətində erməniləri təkləməyin, onları izolyasiyaya salmağın, Paşinyanın sərsəm bəyanatları əsasında erməniləri küncə sıxmağın əvəzinə, onlara bu durumdan az itkilərlə çıxmaq üçün şərait yaradır. Mən bunu çox yanlış addım sayıram. Hesab edirəm ki, belə vacib məqamlarda yanlış qərar vermək, bizim onsuz da çətin vəziyyətdə olan durumumuzu, mövqeyimizi daha da zəiflədəcək. Və bizim üçün gələcəkdə də çox ciddi problemlər yaradacaq.
- Hermosonu öpən prezident həbs oluna bilər
28 mart 2024 11:26
- Azərbaycan - Bolqarıstan oyununda qalib müəyyənləşmədi
25 mart 2024 22:41
- Azərbaycanda icra başçısını öldürmək istəyən şəxs həbs edildi - DTX-dan açıqlama
25 mart 2024 11:35
- Azərbaycan millisi bu gün Bolqarıstanla üz-üzə gələcək
25 mart 2024 10:13
- Hindistanın Baş naziri SSRİ-də Novruz Bayramını necə bərpa edib? –Bakıda ilk Novruz şənliyi Moskvanı nə üçün qorxudub?
25 mart 2024 00:52
- Moskva terrorunda azərbaycanlı kişi və erməni xanımı da öldürülüb
24 mart 2024 20:47
- Salam verməyin nə əhəmiyyəti var?
24 mart 2024 20:33
- Putin 1999-cu ildə prezident olsaydı, Yuqoslaviyanın bombalanmasına icazə verməzdi
24 mart 2024 20:25
- 15 yaşlı İslam terror zamanı 100-dən çox insanı belə xilas etdi - Video
24 mart 2024 19:21
- Xaçmazda qadın özündən 39 yaş kiçik qohumu tərəfindən öldürüldü... VİDEO
23 mart 2024 18:31
- Papa qadın məhbusların ayaqlarını yuyub öpdü
29 mart 10:44
- Çingizi arvadı ifşa edibmiş - Mərhum nazirin oğlu da dindirilib
29 mart 10:29
- Şahmar Hüseynova yeni vəzifə verildi
28 mart 21:04
- Bu gün ilk Qədr gecəsidir
28 mart 17:37
- Baş redaktorun Ədliyyə naziri Fərid Əhmədova MÜRACİƏTİ
28 mart 15:56
- İsveçrədən Azərbaycana 105 min manata 4 ədəd qol saatı gətiriblər
28 mart 15:46
- Prezident bu qanuna dəyişiklik etdi
28 mart 15:39
- Lifttəmir-in direktoruna şiddətli töhmət verildi
28 mart 15:31
- Azneft-in baş direktoru da vəzifəsindən azad edildi - Yeni təyinat
28 mart 15:23
- Məşhur Azərbaycan filmlərində heyvanlara aktyorlardan çox qonorar verilirmiş
28 mart 11:31
- Hermosonu öpən prezident həbs oluna bilər
28 mart 11:26
- DTX sıralarında 7 Vətən Müharibəsi Qəhrəmanı xidmət edir
28 mart 11:13
- Yaxın günlərdə daha 73 nəfərin adı ictimaiyyətə açıqlanacaq
28 mart 11:05
- 2024-cü ildə bu rektorların səlahiyyət müddəti bitir (SİYAHI)
27 mart 22:27
- Emin Əmrullayevdən daha bir təyinat
27 mart 22:20
- Şəhid bacısı sektor müdiri təyin edildi
27 mart 22:12
- Namiq Abbasov vəfat etdi
27 mart 22:05
- Nazir Kamran Əliyevi təqaüdə göndərdi
27 mart 17:37
- BMU-ya yeni prorektor təyin olunub
27 mart 17:29
- Yüksək rütbəli keçmiş qırğız məmur Bakıda həbs olundu (TƏFƏRRÜAT)
27 mart 12:47
- Ərdoğan Ağ Evdə ilk dəfə Baydenlə görüşəcək
27 mart 12:27
- 7 günlük Novruz tətili başa çatdı
27 mart 08:37
- Biləsuvarda qadın qətlə yetirildi - Əri polisə təslim oldu+Yenilənib
26 mart 21:05
- Üç aydır ictimaiyyət qarşısına çıxmır
26 mart 20:32
- Küçədə satılan balıq və toyuq məhsulları təhlükəlidirmi? - ARAŞDIRMA - VİDEO
26 mart 10:49
- Sabahdan Azərbaycanda tətil başa çatır
26 mart 10:10
- Həkim əllərin titrəməsinin səbəblərindən danışdı
26 mart 10:05
- Sümbülə Əliyeva həbs edildi
26 mart 09:56
- Banan adı ilə aldığımız meyvə AFRİKA KARTOFU imiş - Diqqət!
25 mart 23:09
- Azərbaycan - Bolqarıstan oyununda qalib müəyyənləşmədi
25 mart 22:41