Allahşükür Paşazadənin iranlı ayətullahla SSRİ-də keçirdiyi konfrans - Ərdəbili Bakıya niyə gəlmişdi? (FOTOLAR)
Reportaj7 aprel 2019 11:37
İnternetdə İranın məşhur siyasi və din xadimi olmuş, ayətullah Əbdülkərim Musəvi Ərdəbilinin 1991-ci ilin əvvəlində Azərbaycana səfəri və Qafqaz Müsəlmanları İdarəsinin (QMİ) sədri şeyxülislam Allahşükür Paşazadə ilə birgə keçirdiyi mətbuat konfransının videosu yayımlanıb.
Maraqlı kadrların yer aldığı bu səfər hələ SSRİ-nin mövcud olduğu zaman - 1991-ci ilin mart ayında baş tutub.
Bunu sovet Azərbaycanın tarixində İrandan gəlmiş nüfuzlu ayətullahın ilk səfəri hesab etmək olar. SSRİ-nin son illərində sərhədlərin açıldığı və ictimai münasibətlərin yeni müstəvi üzərində formalaşdığı bir məqamda iranlı din xadiminin bu səfəri özünün ictmai-siyasi mesajı baxımından diqqətçəkəndir.
Şeyxülislam Allahşükür Paşazadə ilə birgə keçirdiyi mətbuat konfransında Ərdəbili bir sıra sualları cavablandırıb. Azərbaycanın müstəqilliyi uğrunda gedən mübarizənin qaynar vaxtına təsadüf edən bu səfər heç bir halda təsadüfi sayıla bilməzdi. Müxtəlif maraqların diqqətində olan ölkəmiz o zaman ciddi sınaqlar qarşısında dururdu. Bu müstəvidə dini münasibətlərə yeni baxış, etiqad azadlığının siyasi mübarizə kimi yönləndirilməsi cəhdləri ortada idi. Odur ki, iranlı ayətullahın səfəri də ateist cəmiyyətdən çıxmış azərbaycanlılar üçün bir mesaj sayıla bilərdi.
Bu baxımdan mətbuat konfransında Şeyxin siyasi hazırlığı və mesajları diqqət çəkir.
Allahşükür Paşazadə mətbuat konfransıdakı çıxışında hələ ki SSRİ-nin tərkibində olan Azərbaycanla İran arasında olan münasibətlərin təkcə dini deyil, həm də milli olduğunu açıqlayır və hər iki tərəfdə yaşayanların eyni xalq olduğunu vurğulayır.
QMİ sədri dünyada islam dininə qarşı bir mənfi ovqatın yaradılması cəhdindən narahat olduğunu deyir. Onun hələ o zaman nümayiş etdirdiyi mövqeyi elə Azərbaycanın sonrakı siyasətində aparıcı prioritetə çevrilmiş tolerantlıq və dözümlülük prinsiplərinə söykənir:
"Bu gün Qərb dövlətləri islamı mənfi çalarda göstərmək istəyirlər. Hər yerdə xristian dininin təbliğatı gedir. Biz bundan fərəhlənirik. Kilsələri təmir edirlər, biz bunun əleyhinə deyilik. Bizə bunu öyrədən dinimizdir. Amma islam dinində bir dirçəliş olanda tez onların gözünə başqa cür görünür. "İslam fanatizmi”, "islam ekstermizimi” deyilən sözlərlə bizə boyunduruq salmaq istəyirlər. Bu, xalqlardan yox, müəyyən dairələrdən gələn bir fikirdir. Müxtəlif dünlərə məxsus xalqlar bir-birini gözəl başa düşür. Bu gün mən xristianları gözəl başa düşürəm, xristianlar də məni”.
A.Paşazadə çıxışında qeyd edir ki, bu gün dini məsələ ilə milli məsələni bir-birinə qarışdırıb onları qarşı-qarşıya qoymaq çox böyük fəlakət gətirə bilər:
"Biz buna imkan verməyəcyik. Əgər bir xalq özünün əqidə azadlığını istəyirsə, bunu islam ekstremizmi adlandırmaq doğru deyil”.
QMİ sədri bildirir ki, Azərbaycanda milli şüurun yüksəlməsində minillik islamın rolu var. Onu bu gün tamam bir kənara atmaq, qiymətləndirməmək düzgün deyil.
Daha sonra şeyxülislam mühüm bir məqamı açıqlayır. O, müxtəlif qüvvələrin dinə yarlıq vuraraq "İran islamı”, "Türkiyə islamı” kimi ayırmalara etiraz edir: "Burada bəzi adamlar "İran islamı” adından istifadə edirlər. Bu böyük bir səhv olardı. İranın heç vaxt özünün islamı ola bilməz. Türkiyənin, Azərbaycanın da özünün islamı ola bilməz. İslam Quranla bizə çatdırlan Allahın hökmüdür. Dinin necə inkişaf etməsi o dövlətin özünün daxili məsələsidir. Xalqı belə yarlıqlarla qorxutmaq düzgün deyil”.
A.Paşazadə əslində bu bəyanatla məzhəb təbliğatları üçün münbit yer kimi Azərbaycanı seçmək istəynlərin niyyətinə qarşı mövqeyini nümayiş etdirir. QMİ sədri xalqımızın mədəni xəzinəsinin zənginliyini vurğulayır və bu bazada Azərbaycan cəmiyyətinin inkişafı üçün böyük imkanlar olduğunu deyir: "Əgər yenidənqurma keçmişi dağıdıb yenidən qurmaqdırsa, biz onun tərəfdarı deyilik. Biz öz keçmiş tariximizin üzərində yeni tarix qurmağı bacarmalıyıq”.
Sonra çıxış edən ayətullah Ərdəbili İran və Azərbaycan arasında münasibətlərin gələcək perspektivlərinə toxunur.
Jurnalist Zülfüqar Rüfətoğlunun "islamın Azərbaycandakı hazırkı vəziyyətinə necə qiymət veririsiniz” sualını cavablandıran Ərdəbili bildirir ki, SSRİ-də "Azərbaycan xalqının əməllərində, qəlbində islamın kökü qırılmasa da, amma incəlib”.
Daha sonra "Bakinskiy raboçiy” qəzetinin müxbiri "İranda nə qədər azərbaycanlı yaşayır” sualını verir.
Ayətullah Ərdəblinin cavabı maraq doğurur. O bildirir ki, İranda Azərbaycan iki ostana ayrılıb. Bundan sonra Ərdəbili rəqəmləri açıqlayır: "Deyəcəyim rəqəm təqribidir və təqribən 9 il əvvələ aiddir (1980-ci ilə-red.) Biz inqilab etdik. Mən də yeni dövlət üçün hazırlanan qanunvericilik prosesinin içində idim. Biz ölkəni ostanlara bölürdük və hər ostan üzrə deputat sayını müəyyən edirdik. O zaman Şərqi Azərbaycanda yaşayan 4 milyon 500 min azərbaycanlını qeydə aldılar. Qərbi Azərbaycanda yaşayanlar ondan az idi. 2 milyon... Bu iki ostanda cəmi 6 milyon yarım azərbaycanlı var idi o zaman... Bu 8 ildə say xeyli artıb. İndi 10 milyondan çox olar. İranın bir çox əyalətlərində türklər yaşayır. Həmədanda, Xorasanda, Zəncanda... Tehranın özündə də türklər farslardan az deyil”.
Ərdəbili deyir ki, səfəri zamanı iki ölkə arasında mədəni əlaqələrin yaradılması, turizm və dini ibadətgahları ziyarət üçün imkanları müzakirə ediblər. Ərdəbili bildirir ki, gələcəkdə Nizmi adına İran- Azərbaycan Dostluq Cəmiyyətinin yaradılması, Elmlər Akademiyası ilə müştərək əməkdaşlıq, kitab mübadiləsi planı var.
Daha sonra Ərdəbilinin Azərbaycan xarici işləri nazirinin müavini Albert Salamovla görüşü əks olunur. Bu görüşdə dini rəhbər XİN rəsmisindən azərbaycanlıların Məşhədə ziyarətlə bağlı viza məsələsinin həlli yollarını müzakirə edir. A.Salamov bildirir ki, "bizdən nə asılıdır edirik. Xahişlərə baxarıq, imkan daxilində yenə edərik”.
Kadrlarda həmçinin, ayətullah Ərdəbilinin otaqda olanlarla söhbəti yer alıb. Videoda nümayəndə heyəti arasında sonradan İranın müstəqil Azərbaycan Respublikasında səfiri olmuş Əhəd Qəzayi də var.
Qeyd edək ki, Ayətullah Musəvi Ərdəbili 1926-cı ildə Ərdəbildə dünyaya gəlib. Onun əsili Naxçıvandandır. Ordubaddan olan ailəsi sonradan Ərdəbilə köçüb.
Müsəvi Ərdəbili İranın tanınmış siyasi və din xadimi olub. O, İran İslam Respublikasının Ali Məhkəməsinin sədri vəzifəsində çalışıb. 1979-cu il inqilabından sonra Konstitusiyanın yazılmasında Müsəvinin əvəzsiz rolu olub.
İnqilabın ilk illərdində İranın Ədliyyə Nazirliyinə rəhbərlik edib. İslam İnqilabının banisi Ayətullah Xomeyninin vəfatından sonra Quma gedən Ərdəbili orada məskunlaşıb.
2016-ci ilin noyabrında, 90 yaşında vəfat edib.
Oxşar xəbərlər
- 2024-cü ildə bu rektorların səlahiyyət müddəti bitir (SİYAHI)
27 mart 2024 22:27
- BMU-ya yeni prorektor təyin olunub
27 mart 2024 17:29
- 3 uşaq anası azərbaycanlı həkimin əlində öldü - FOTOLAR
25 mart 2024 21:20
- Kramarenkonun yumruq davası, Banişevskinin etiraz çağırışları – Neftçini cəzadan Brejnev xilas edib
25 mart 2024 13:59
- Kirkorov Bakıya kimin TOY MƏCLİSİNƏ gəlib ?
25 mart 2024 13:54
- Hitlerin aqibəti – Müəmmаlаr dumаnındа GİZLƏDİLƏN HƏQİQƏTLƏR + FOTOLAR
25 mart 2024 10:54
- Hindistanın Baş naziri SSRİ-də Novruz Bayramını necə bərpa edib? –Bakıda ilk Novruz şənliyi Moskvanı nə üçün qorxudub?
25 mart 2024 00:52
- 25 il əvvəl bu gün: Primakovun təyyarəsi okeanın üstündən niyə geri qayıdıb?
25 mart 2024 00:29
- DTK-nın ən qəddar generalı – o, Andropovu da susdurmağı bacarıb
24 mart 2024 20:07
- Krokus teraktı”nda şübhəli məqamlar: qiyabi sifariş, qapalı PƏNCƏRƏ-yə qaçan dəstə...
24 mart 2024 06:04
Xəbər lenti
- Şahmar Hüseynova yeni vəzifə verildi
28 mart 21:04
- Bu gün ilk Qədr gecəsidir
28 mart 17:37
- Baş redaktorun Ədliyyə naziri Fərid Əhmədova MÜRACİƏTİ
28 mart 15:56
- İsveçrədən Azərbaycana 105 min manata 4 ədəd qol saatı gətiriblər
28 mart 15:46
- Prezident bu qanuna dəyişiklik etdi
28 mart 15:39
- Lifttəmir-in direktoruna şiddətli töhmət verildi
28 mart 15:31
- Azneft-in baş direktoru da vəzifəsindən azad edildi - Yeni təyinat
28 mart 15:23
- Məşhur Azərbaycan filmlərində heyvanlara aktyorlardan çox qonorar verilirmiş
28 mart 11:31
- Hermosonu öpən prezident həbs oluna bilər
28 mart 11:26
- DTX sıralarında 7 Vətən Müharibəsi Qəhrəmanı xidmət edir
28 mart 11:13
- Yaxın günlərdə daha 73 nəfərin adı ictimaiyyətə açıqlanacaq
28 mart 11:05
- 2024-cü ildə bu rektorların səlahiyyət müddəti bitir (SİYAHI)
27 mart 22:27
- Emin Əmrullayevdən daha bir təyinat
27 mart 22:20
- Şəhid bacısı sektor müdiri təyin edildi
27 mart 22:12
- Namiq Abbasov vəfat etdi
27 mart 22:05
- Nazir Kamran Əliyevi təqaüdə göndərdi
27 mart 17:37
- BMU-ya yeni prorektor təyin olunub
27 mart 17:29
- Yüksək rütbəli keçmiş qırğız məmur Bakıda həbs olundu (TƏFƏRRÜAT)
27 mart 12:47
- Ərdoğan Ağ Evdə ilk dəfə Baydenlə görüşəcək
27 mart 12:27
- 7 günlük Novruz tətili başa çatdı
27 mart 08:37
- Biləsuvarda qadın qətlə yetirildi - Əri polisə təslim oldu+Yenilənib
26 mart 21:05
- Üç aydır ictimaiyyət qarşısına çıxmır
26 mart 20:32
- Küçədə satılan balıq və toyuq məhsulları təhlükəlidirmi? - ARAŞDIRMA - VİDEO
26 mart 10:49
- Sabahdan Azərbaycanda tətil başa çatır
26 mart 10:10
- Həkim əllərin titrəməsinin səbəblərindən danışdı
26 mart 10:05
- Sümbülə Əliyeva həbs edildi
26 mart 09:56
- Banan adı ilə aldığımız meyvə AFRİKA KARTOFU imiş - Diqqət!
25 mart 23:09
- Azərbaycan - Bolqarıstan oyununda qalib müəyyənləşmədi
25 mart 22:41
- 3 uşaq anası azərbaycanlı həkimin əlində öldü - FOTOLAR
25 mart 21:20
- Prezident və xanımına qarşı sui-qəsd cəhdinin detalları 28 il sonra açıqlandı - Əl-Qaidə-nin planı
25 mart 16:06
Video & Fotoqalereya
Video
Fotoqalereya